Το Σύνταγμά μας δύσκολα αναθεωρείται, καθώς απαιτεί τη σύμπραξη δύο συνεχόμενων Βουλών και αυξημένη πλειοψηφία τουλάχιστον στη μία Βουλή. Μάλιστα, η δεύτερη Βουλή, η αναθεωρητική, μπορεί να αναθεωρήσει μόνο τις διατάξεις του Συντάγματος που έχει προτείνει η πρώτη Βουλή, η προτείνουσα, αλλά -κατά την κρατούσα αντίληψη- δεν δεσμεύεται από τις απόψεις της προτείνουσας Βουλής για… Read More »

Μετά την αναθεώρηση του 2001 σε συνδυασμό και με την ολοένα αυξανόμενη συνταγματική επιρροή του δικαίου της ΕΣΔΑ, έχει βελτιωθεί σημαντικά το επίπεδο της συνταγματικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ελλάδα, τουλάχιστον σε σχέση με το Σύνταγμα του 1975, το οποίο δεν ήταν απαλλαγμένο από κάποια αναχρονιστικά ή μη-φιλελεύθερα στοιχεία (π.χ. η ρύθμιση των μέσων… Read More »

1. Γιατί το ζήτημα των αυξημένων αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας στο Σύνταγμα του 1975 προκάλεσε την έντονη αντίδραση σύσσωμης της αντιπολίτευσης, οδηγώντας ουσιαστικά στην ψήφιση του καταστατικού χάρτη μόνο από τους βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας; Δεν ήταν εύλογο να υπάρχει ενισχυμένος ΠτΔ αφενός ως αντίβαρο στην εκτελεστική εξουσία, αφετέρου μετά τόσα χρόνια βασιλευόμενης δημοκρατίας;… Read More »

Πενήντα χρόνια από την ψήφιση του Συντάγματος του 1975 και τα συνταγματικά κλισέ κυριαρχούν στις ποικίλες απόπειρες αποτίμησης της πορείας του. Θα μπορούσαν να αποδοθούν σχηματικά ως εξής: «Το Σύνταγμα του 1975 είναι ένα απολύτως επιτυχημένο και ανθεκτικό Σύνταγμα που σφράγισε την εποχή της μεταπολίτευσης. Παρέμεινε αλώβητο απέναντι σε πολλαπλές κρίσεις, καθώς μετά από μικρά… Read More »

Το Σύνταγμα του 1975 ψηφίστηκε τον Ιούνιο, δηλαδή σε λιγότερο από έναν χρόνο μετά την κατάρρευση της χούντας και αφού είχε ήδη προ εξαμήνου επιλυθεί το πολιτειακό ζήτημα με το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974. Η Κυβέρνηση της ΝΔ κατέθεσε το Κυβερνητικό Σχέδιο Συντάγματος τον Ιανουάριο και μετά από 25 συνεδριάσεις στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή και… Read More »

«Πρόλογος Η ιστορική αποτίμηση της ratio revisendae constitutionis στο πεδίο των αναθεωρήσεων του Συντάγματος του 1975, διαδοχικώς το 1986, το 2001, το 2008 και το 2019, μας παραπέμπει, αναγκαίως, σε μια έστω και συνοπτικώς κωδικοποιημένη υπενθύμιση των λόγων θέσπισης των διατάξεων του άρθρου 110 του Συντάγματος, των σχετικών με την lege artis αναθεώρησή του. Και… Read More »

Ι. Εισαγωγικές σκέψεις Οι εργασίες της Βουλής και τα πεπραγμένα της συγκεντρώνουν σπάνια και, κατά κανόνα, όχι για «καλό» τα φώτα της δημοσιότητας. Πράγματι, η νομοθετική παραγωγή απασχολεί τον έντυπο και, δευτερευόντως, τον ηλεκτρονικό Τύπο, όταν το θεσπιζόμενο νομοθέτημα περιέχει ρυθμίσεις με αρνητικό οικονομικό «αποτύπωμα» για τους πολίτες ή όταν ενσωματώνει υπουργική τροπολογία, το πλείστον… Read More »

Η εξωτερίκευση των σκέψεων του Πρωθυπουργού για την ανάγκη αναθεώρησης του άρθρου 103 παρ. 4 Συντ., άφησε ανοικτό ακόμη και το ενδεχόμενο για μία πρόταση αναθεώρησης από τη Νέα Δημοκρατία με σκοπό την κατάργηση του συνταγματικού θεσμού της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων. Έτσι κι αλλιώς όμως καμία σημασία δεν έχει το σκεπτικό με το οποίο… Read More »

Αφορμή για τις σκέψεις που ακολουθούν είναι η ανακίνηση στον δημόσιο διάλογο του ζητήματος της άρσης της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, σε συνέχεια των δηλώσεων του Πρωθυπουργού ότι η κυβερνητική πλειοψηφία προτίθεται να προτείνει την ένταξή του στην ατζέντα της επικείμενης συνταγματικής αναθεώρησης. Καθώς, κατά την άποψή μου, το ζήτημα μοιάζει εξαντλημένο από την πλευρά… Read More »

Ι. Από την πλευρά μας, δεν ενδείκνυται να προσεγγίζουμε και να υπερασπιζόμαστε την νομική φύση του καθεστώτος της Ιεράς Μονής της Αγίας Αικατερίνης του Σινά με όρους εσωτερικού δικαίου και δικαστικού συστήματος της Αιγύπτου. Ο δρόμος αυτός είναι οπωσδήποτε «ολισθηρός», γιατί μας εγκλωβίζει στα ζητήματα της έννομης τάξης της Αιγύπτου και του τρόπου εφαρμογής των… Read More »

Περιεχόμενα Ι. Αντί εισαγωγής: ο σεβασμός του θεμελιώδους νόμου και τα όρια της ερμηνείας του ΙΙ. Η σύμφωνη με το ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία του Συντάγματος ΙΙΙ. Ο ν. 5094/2024 και η, κατά την αιτιολογική του έκθεση, δυναμική και σύμφωνη με το ενωσιακό δίκαιο, ερμηνεία του άρθρου 16 του Συντάγματος ΙV. Η, κατά το άρθρο 16… Read More »

Επισημάνσεις για την πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών περί κατάργησης της επαναληπτικής εκλογής (Β΄ γύρος) και εισαγωγής αμιγούς πλειοψηφικού συστήματος με «συμπληρωματική εντολή» 1. Εισαγωγή Το εκλογικό σύστημα για την ανάδειξη των οργάνων της τοπικής αυτοδιοίκησης, σε όλη την διαδρομή της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, παρέμεινε κατά βάση αμετάβλητο για πενήντα χρόνια (1975-2025), με δύο κεντρικά χαρακτηριστικά:… Read More »

Τις τελευταίες δεκαετίες η καθυστέρηση του Συμβουλίου της Επικρατείας κατά την εκδίκαση διαφορών που αφορούν την οικονομία της χώρας, έχει προβληθεί στο δημόσιο διάλογο ως μείζον πρόβλημα για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Ως λύση έχει προταθεί, μεταξύ των άλλων, η ίδρυση συνταγματικού δικαστηρίου με αρμοδιότητα τον προληπτικό έλεγχο των νόμων ώστε οι πολίτες να… Read More »

Ηράκλειο, 8.5.2025 Ομιλία στο πλαίσιο του 11ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών με τίτλο «Κοινότητες Δημιουργίας- Συμμετοχή και πρωτοβουλία στις θεσμικές συλλογικότητες: Κοινωνία, εκπαίδευση, πολιτική διαβούλευση» * «Πρόλογος Ανταποκρινόμενος με αισθήματα τιμής στην πρόσκληση των οργανωτών του Ετήσιου Διεθνούς Συνεδρίου του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, και λαμβάνοντας υπόψη την ειδικότερη… Read More »

Διάγραμμα Ι. Εισαγωγικά: το κράτος δικαίου μεταξύ ευρωπαϊκής …σφύρας (οικονομικής διακυβέρνησης) και άκμονος (πολιτικής) ΙΙ. Η θέση της εξίσωσης «κράτος δικαίου-δικαστικό σύστημα» εντός της Ευρώπης των αριθμών ΙΙΙ. Η ενωσιακή συμβολή στην «οικονομικοποίηση» του κράτους δικαίου: από τη ρητορεία στην πράξη IV. H επιβεβαίωση από το ΔΕΕ της «οικονομικοποίησης» του κράτους δικαίου και η εισαγωγή… Read More »