Αμεσότητα ή αποκλειστικότητα; Αποκλειστικότητα ή αμεσότητα; Ανάγκη «συγκεκριμενοποίησης» και αναθεώρησης του άρθρου 15 παράγραφος 2 του Συντάγματος

Α) Ο επιθετικός προσδιορισμός «άμεσος», που προβλέπεται στο άρθρο 15 παράγραφος 2 εδάφιο 1 του Συντάγματος για τον έλεγχο του Κράτους στη ραδιοφωνία και την τηλεόραση, καταρχήν σημαίνει ότι αυτός γίνεται χωρίς μεσολάβηση ή παρέμβαση άλλου και δεν συνδέεται με κάποιον ή κάτι χρονικά ή χωρικά. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι, σύμφωνα με το (πρωταρχικό) άρθρο 15 παράγραφος 2 εδάφιο 1 του Συντάγματος, ο ασκούμενος έλεγχος στη ραδιοφωνία και την τηλεόραση είναι διοικητικά κεντρικός· ασκείται, δε, από την Κυβέρνηση και τον αρμόδιο υπουργό, ο οποίος είναι και πολιτικά υπεύθυνος απέναντι στη Βουλή.

Με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 τροποποιήθηκε εκτενώς η διάταξη της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 15 του Συντάγματος και μεταξύ άλλων προστέθηκε δεύτερο εδάφιο σε αυτή, σύμφωνα με το οποίο ο προβλεπόμενος στο πρώτο εδάφιο έλεγχος (και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων) υπάγεται «στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης που είναι ανεξάρτητη αρχή, όπως νόμος ορίζει». Με το τρίτο, δε, νέο εδάφιο στη διάταξη της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 15 του Συντάγματος συγκεκριμενοποιήθηκε ως ένα βαθμό το περιεχόμενο του άμεσου ελέγχου του Κράτους με «τη μορφή του καθεστώτος της προηγούμενης άδειας», καθιστώντας πλέον την αδειοδότηση συνταγματική επιταγή, ενώ επαναλήφθηκαν οι αναφερόμενοι στο πρωταρχικό άρθρο 15 παράγραφος 2 του Συντάγματος σκοποί αυτού του ελέγχου, προστιθεμένων και δυο νέων.

Οι λόγοι που οδήγησαν στη θεσμοθέτηση αυτής της νέας και καινοτόμου αρμοδιότητας του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, σε γενικές γραμμές και κατά κοινή αποδοχή, αφορούν στην καλύτερη και αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των ανωτέρω αναφερόμενων σκοπών του ελέγχου. Εντούτοις, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης ως Ανεξάρτητη Αρχή του άρθρου 101Α του Συντάγματος, κατά την ενάσκηση των καθηκόντων του, απαλλάσσεται της άμεσης πολιτικής ευθύνης (που ίσχυε για την Κυβέρνηση και τον αρμόδιο υπουργό απέναντι στη Βουλή) και οργανωτικά τίθεται εκτός της διοικητικής πυραμίδας. Δεδομένου ότι η «αποκλειστική αρμοδιότητα», όπως αυτή ανατέθηκε στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, με το δεύτερο εδάφιο της (αναθεωρημένης) δεύτερης παραγράφου του άρθρου 15 του Συντάγματος, και η οποία, καταρχάς, σημαίνει ότι από τον έλεγχο και τη χορήγηση άδειας λειτουργίας των ραδιοτηλεοπτικών μέσων αποκλείονται τα υπόλοιπα όργανα του Κράτους, και, κατά δεύτερον, ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν υφίσταται άλλη διαζευκτική, συντρέχουσα ή κατά υποκατάσταση αρμοδιότητα, καταλήγουμε στο εξής συμπέρασμα: Με το δεύτερο εδάφιο της εν λόγω συνταγματικής διάταξης, με την εισαγωγή, δηλαδή, της «αποκλειστικότητας» του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης περιορίζεται σημαντικά, αν δεν αναιρείται, η «αμεσότητα» του ελέγχου του Κράτους στη ραδιοφωνία και την τηλεόραση, την οποία θεσπίζει και συνταγματικά κατοχυρώνει το πρώτο εδάφιό της. Προκύπτει, δηλαδή, μια ασάφεια που (σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί δημιουργική και μάλλον) αγγίζει τα όρια της αντίφασης.

Είναι προφανές ότι το αναθεωρημένο δεύτερο εδάφιο της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 15 του Συντάγματος προστέθηκε στις διατάξεις της, χωρίς προηγουμένως να έχει εναρμονισθεί, ως όφειλε, με το πρώτο εδάφιό της.  Έτσι στις μέρες μας έχει αναχθεί σε μείζον ζήτημα του δημόσιου βίου της χώρας μας αν μπορεί, σύμφωνα με το Σύνταγμά μας, να διεξαχθεί, βάσει νόμου, διεθνής ανοικτός διαγωνισμός για την αδειοδότηση παρόχων περιεχομένου επίγειας ψηφιακής τηλεοπτικής ευρυεκπομπής ελεύθερης λήψης, κάτι που σε τελική ανάλυση σημαίνει τον εξοβελισμό του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης από τη διαδικασία αδειοδότησης, παρά την αποκλειστική του αρμοδιότητα, εξαιτίας της αδυναμίας συγκρότησης και λειτουργίας του.

Β) Δικαίως μπορεί να αναρωτηθεί κανείς αν, στη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 και συγκεκριμένα στην αναθεώρηση του άρθρου 15 παράγραφος 2 Συντάγματος συντρέχει περίπτωση «θελημένης ασάφειας», όταν στην εν λόγω διάταξη δεν εξαλείφθηκε ο επιθετικός προσδιορισμός «άμεσος» (στον προβλεπόμενο έλεγχο του Κράτους) του πρώτου εδαφίου μετά την τροποποίηση του δεύτερου. Μήπως δεν πρόκειται για μια αβλεψία, αλλά για ένα θεσμικό «εργαλείο», ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν με νομοθετικές παρεμβάσεις αφόρητες καταστάσεις για ένα ευνομούμενο κράτος, όπως είναι η (πρακτική) αδυναμία του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης να ασκήσει τα καθήκοντά του διαρκούσης της «ανομίας» στο ραδιοτηλεοπτικό πεδίο;  Γιατί να είναι συνταγματικά ανεπίτρεπτο η Βουλή, που ούτως ή άλλως έχει τη γενική αρμοδιότητα να παράγει οποιουσδήποτε κανόνες δικαίου, προασπίζοντας το δημόσιο συμφέρον, να χρήσει τον καθ’ ύλη αρμόδιο υπουργό «άμεσο» ελεγκτή του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου, παραμερίζοντας την (πρακτικά) ανύπαρκτη «αποκλειστική» αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης;

Γ) Μπορεί η ανωτέρω εικαζόμενη «θελημένη ασάφεια» να ανοίγει το δρόμο σε «συμφέρουσες» ερμηνείες, δεν συγχωρείται όμως σε ένα σύγχρονο Σύνταγμα, ταλανίζοντας την ενότητά του, δεδομένου ότι μεταξύ των συνταγματικών κανόνων δεν υπάρχει, και δεν μπορεί να υπάρξει, μια σχέση ιεράρχησης.

Το Σύνταγμα δεν μπορεί να εμφανίζεται ότι εκφράζει δυο αντιφατικές ή ασυμβίβαστες μεταξύ τους βουλήσεις, επειδή κατά αυτό τον τρόπο θα υποβαθμιζόταν η ποιότητά του και ο αυστηρός του χαρακτήρας. Όμως ως προϊόν του ανθρώπινου πνεύματος ένα συνταγματικό κείμενο δεν είναι πάντα απαλλαγμένο από αντιφάσεις ή εντάσεις· σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μια ολοκληρωμένη και απόλυτα συστηματοποιημένη ενότητα. Παρόλα αυτά, ένα Σύνταγμα δεν μπορεί να διαφοροποιεί, δεν μπορεί να διαχωρίζει. Ένα Σύνταγμα οφείλει να ενώνει. Έτσι ακολουθώντας την ερμηνευτική επιταγή του Συντάγματος κάθε εφαρμοστής του οφείλει να προφυλάσσει, σε κάθε βήμα του, την εσωτερική συνάφεια και δεσμευτικότητα του συνταγματικού κειμένου.

Συνήθης πρακτική θεραπείας των κακώς κειμένων αποτελεί η «συγκεκριμενοποίηση» του Συντάγματος, η οποία, βάσει της μεθόδου της «πρακτικής εναρμόνισης», υποβάλλει συγκρουόμενες συνταγματικές ρυθμίσεις  σε αμοιβαίους περιορισμούς, έτσι ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή πρακτική εφαρμογή του Συντάγματος ως συνόλου. Τα κριτήρια της δικαιοπαραγωγικής διαδικασίας της «συγκεκριμενοποίησης» του άρθρου 15 παράγραφος 2 του Συντάγματος, με τα οποία πρέπει να επιτευχθεί η «πρακτική εναρμόνιση» των αντιφατικών και μεταξύ τους συγκρουόμενων ρυθμίσεων, εντοπίζονται πρωταρχικά στην ίδια τη διάταξη και είναι οι κατοχυρωμένοι συνταγματικά σκοποί του άμεσου ελέγχου του Κράτους που ασκείται κατά την αποκλειστική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης.

Εν κατακλείδι ας ληφθεί ιδιαίτερα υπόψη ότι η «συγκεκριμενοποίηση» του Συντάγματος αποτελεί «προσωρινό μέτρο» προστασίας της ενότητας και της εσωτερικής συνάφειάς του, ενώ το μονιμότερο και σωστότερο ανέκαθεν ήταν η αναθεώρησή του.