Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνιστά μια ένωση δικαίου (Rechtsgemeinschaft), της οποίας η δογματική συγκρότηση στηρίζεται σε μια αλληλουχία διασυνδεόμενων θεωρητικών δογματικών αξόνων και διαδικαστικών μηχανισμών δυναμικά εξελισσόμενων και τελούντων σε σχέση εσωτερικής συσχέτισης και συνάφειας. Αυτή η σχέση συνάφειας δεν είναι απαραίτητα πάντα σχέση απόλυτης συστηματικής αρμονίας, η οποία δεν καταλείπει κενά και αποκλείει διαδοχικές αλληλοαναιρέσεις, συγκρούσεις αλλά και συστημικές «βελτιώσεις». Τούτο εντούτοις δεν πρέπει να ξενίζει: Η αξίωση για το δίκαιο ως «συνεκτικό όλον» καθώς και η αξίωση για «απόλυτες» αρμονίες στη δομική συγκρότηση δικαιικών συστημάτων, ακόμη κι αν αυτές είναι πρακτικά εφικτές ή και ευκταίες, πράγμα για το οποίο διατηρώ μείζονες επιφυλάξεις, παρουσιάζεται ως δυσχερέστερα επιτεύξιμη ειδικά για μια έννομη τάξη υποκείμενη σε διαδικασία έντονης και διαρκούς εξελικτικής διαμόρφωσης, όπως η ενωσιακή. Μια προσεκτική θέαση και ανάλυση της διαδρομής και ωρίμανσης της κρίσιμης νομολογίας του Δικαστηρίου της Ε.Ε., ιδιαίτερα δε της κατεξοχήν θεμελιακής, η οποία, μάλλον όχι τυχαία, έχει χαρακτηρισθεί ακτιβιστική, παρέχει μια παραστατική εικόνα και εμπειρική τεκμηρίωση της προαναφερθείσας επισήμανσης.
Σήμερα, στην εποχή της πολύπλευρης κρίσης της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας το διακύβευμα της ανάδειξης της ειδικής συνταγματικής ποιότητας της ενωσιακής έννομης τάξης και του αξιακού υποβάθρου, επί του οποίου αυτή στηρίζεται, είναι εξόχως σημαντικό για την επιβίωση του ενωσιακού εγχειρήματος.
