Γιάννης Κτιστάκις, Αναπ. Καθηγητής Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ., μέλος (αναπ.) Επιτροπής της Βενετίας του Συμβουλίου της Ευρώπης, μέλος της Επιτροπής «Βροντάκη» για ένα σύγχρονο νομοθέτημα για τις διαδηλώσεις (2011)
Στα τέλη του 2001 ο τ. υπουργός Θ. Δρίτσας, επικεφαλής ομάδας 46 προσφευγόντων (ανάμεσα στους οποίους και ο τ. πρωθυπουργός Α. Τσίπρας) προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατά της Ιταλίας (συνήγορός τους η τ. υπουργός Α. Χριστοδουλοπούλου). Επικαλέστηκαν, μεταξύ άλλων, παραβίαση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι διότι οι Ιταλικές αρχές τους είχαν απαγορεύσει, λίγους μήνες νωρίτερα, να αποβιβαστούν από το πλοίο που μόλις είχε καταφθάσει στην Αγκόνα από την Πάτρα και, κατά συνέπεια, να μετάσχουν στην διαδήλωση της Γένοβα κατά της Συνόδου των G8. Το Δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή (1.2.2011). Επί της αρχής, έκρινε ότι, παρά τις Ιταλικές ενστάσεις, οι προσφεύγοντες απολάμβαναν το δικαίωμα σε «ειρηνική» συνάθροιση διότι η συμμετοχή στη διαδήλωση της Γένοβας από μόνη της δεν αποδείκνυε την πρόθεση βίαιης διαδήλωσης. Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση, ο περιορισμός του δικαιώματός τους κρίθηκε δικαιολογημένος μέσα σε μία δημοκρατική κοινωνία για λόγους ασφάλειας της διαδήλωσης: οι προσφεύγοντες είχαν μεν επιδείξει μία πρώτη φορά τα διαβατήριά τους, κατά τον συνήθη έλεγχο ρουτίνας, αλλά αρνήθηκαν να το πράξουν άλλες δύο φορές, όταν η Ιταλική αστυνομία θέλησε, επισταμένως αυτήν την φορά, να ελέγξει μία ευρύτερη ομάδα 132 διαδηλωτών διότι της είχαν περιέλθει (από την Ιταλική πρεσβεία στην Αθήνα) πληροφορίες περί «διεθνών αναρχικών», τους οποίους σκόπευαν να απελάσουν πίσω στην Ελλάδα. Οι λοιποί εκ Ελλάδος διαδηλωτές, περίπου 670 άτομα, αναχώρησαν κανονικά για τη διαδήλωση στη Γένοβα.
Η ανωτέρω απόφαση συμβαδίζει πλήρως με τη (διαχρονική) νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των 47 κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Τα βασικά σημεία της νομολογίας αυτής συγκεντρώθηκαν μεταγενέστερα στις σχετικές αποφάσεις του Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης, Kudrevicius και Navalnyy, και είναι, εν συντομία, τα ακόλουθα:
Δικαίωμα σε διαδήλωση δεν απολαμβάνουν οργανωτές ή συμμετέχοντες που αποδεδειγμένα έχουν προθέσεις βίαιης διαδήλωσης ή υποκίνησης της βίας ή απόρριψης των θεμελίων της δημοκρατικής κοινωνίας.
Το σύστημα της προηγούμενης άδειας είναι απολύτως συμβατό με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στην εξαιρετική περίπτωση έκτακτων πολιτικών γεγονότων, όπου δεν χωρεί χρονοτριβή, νομίμως παραλείπεται η άδεια προκειμένου να πραγματοποιηθούν αθρόες δημόσιες συγκεντρώσεις.
Σε περίπτωση εσκεμμένης διακοπής της κανονικής ροής των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην πόλη, οι αρχές απολαμβάνουν την ευρύτερη δυνατή ευχέρεια περιορισμών.
Οι βίαιες διαδηλώσεις νομίμως επιφέρουν (ποινικές, αστικές και διοικητικές) συνέπειες για τους οργανωτές και τους συμμετέχοντες των επεισοδίων, τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας.
Οι αρχές υπέχουν θετική υποχρέωση να προστατεύουν τους διαδηλωτές από τους αντιδιαδηλωτές.
Συνεπώς, οι Ευρωπαϊκοί κανόνες για τις συγκεντρώσεις είναι σαφείς και σταθεροί προ πολλών ετών. Είναι δε γνωστοί στους Έλληνες πολιτικούς, τουλάχιστον, από το 2011.
