Γιατί η ευθύνη είναι πρωτίστως κρατική

Αναστάσιος Παυλόπουλος, Δικηγόρος, Διδάκτωρ Νομικής Α.Π.Θ.

Στην παρούσα συγκυρία της πανδημίας του κορωνοϊού, αναδύθηκε ως μέρος του πολιτικού-εξουσιαστικού λόγου μία «ξεχασμένη» έννοια, εκείνη της ατομικής ευθύνης. Έννοια με βαθύτατες κοινωνικοφιλοσοφικές ρίζες, εγγράφεται στο λεξιλόγιο του πρώιμου φιλελευθερισμού ως υποχρέωση του ατόμου για κάλυψη των βιοτικών αναγκών του, συμπλέκεται με την κρατική ευθύνη για προστασία των αδυνάμων στο πλαίσιο του κοινωνικού κράτους και ανάγεται σε ακρογωνιαίο λίθο της «ιδεολογικής» δομής του νεοφιλελευθερισμού, προκειμένου να δικαιολογηθεί η «απόσυρση» του κράτους από τον στίβο της κοινωνικής προστασίας.

Η επίκληση της ατομικής ευθύνης στο πλαίσιο της κρατικά οργανωμένης κοινωνίας δεν μπορεί παρά να αποτελεί υπόμνηση του διαρκούς καθήκοντος εγρήγορσης του υπεύθυνου και συνειδητού πολίτη για την πορεία του κοινωνικού συνόλου. Η ατομική ευθύνη αντανακλά τη συνεπίγνωση ότι οι ενέργειες του ενός έχουν συνέπειες στο σύνολο και τελικά και στα μέλη που το αποτελούν∙ ότι οι ενέργειες του ενός δεν είναι αδιάφορες από την προσπάθεια επίτευξης ενός στόχου, που είναι προς όφελος γενικά της κοινωνίας. Κρίσιμη είναι η παρατήρηση ότι η ευθύνη αυτή αναπτύσσεται ως υποσύνολο της κρατικής-συλλογικής ευθύνης ή, με άλλα λόγια, αναπτύσσεται εντός του κανονιστικού πλαισίου που θέτουν τα αρμόδια κρατικά όργανα.

Η θέση αυτή πρακτικά σημαίνει ότι για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού, η πρώτιστη ευθύνη ανήκει στο κράτος, το οποίο οφείλει να λάβει προληπτικά μέτρα (π.χ. μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης). Η ευθύνη του κράτους συνεχίζεται στον έλεγχο της τήρησης των μέτρων αυτών μέσω των αρμοδίων αστυνομικών ή άλλων οργάνων. Από το σημείο, όμως, αυτό και μετά εκκινεί η ατομική ευθύνη. Διότι δεν είναι δυνατόν να επιτηρείται κάθε πολίτης ξεχωριστά. Έτσι, όταν, για παράδειγμα, το κράτος έχει θέσει ως δεσμευτικό κανόνα την τήρηση αποστάσεων και τη χρήση της μάσκας, είναι και θέμα ατομικής ευθύνης κάθε πολίτης ξεχωριστά να τηρεί τα μετρά αυτά συναισθανόμενος ότι συμβάλλει σε μία συλλογική προσπάθεια.

Από την άλλη μεριά, δεν μπορεί να εγείρεται ζήτημα ατομικής ευθύνης, όταν απουσιάζει το απαιτούμενο κρατικό πλαίσιο ρύθμισης μιας κατάστασης ή πολλώ δε μάλλον, όταν η πολιτεία επιχειρεί να μεταθέσει τις ευθύνες για την αντιμετώπιση μιας κρίσιμης και έκτακτης κατάστασης στον πολίτη, για να δικαιολογήσει δικές της παραλείψεις. Εκτός και αν θελήσουμε να προσεγγίσουμε την ατομική ευθύνη μακριά από τη μήτρα του σύγχρονου δημοκρατικού-παρεμβατικού κράτους…

Aναδημοσίευση από την Εφημερίδα των Συντακτών

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

one × five =