Έπαινος για την αναγόρευση του κ. Αntoine Lyon-Caen, καθηγητή της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Paris X, Nanterre la Défense, σε επιτιμο διδάκτορα του Τμήματος Νομικής ΑΠΘ

Κύριε Πρύτανη,

Kύριε Αναπληρωτά Πρόεδρε του Συμβουλίου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Κυρία Σύμβουλε του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Κύριε Κοσμήτορα της Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών

Κύριε Πρόεδρε του Τμήματος Νομικής

Κύριε Γενικέ Πρόξενε της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη

Κύριοι εκπρόσωποι των Δικαστικών και Διοικητικών Αρχών

Κύριοι εκπρόσωποι του Δικηγορικού και Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης

Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι από το Πανεπιστήμιο

Αγαπητοί φοιτητές και φοιτήτριες

Κυρίες και κύριοι,

Α.1. Αν η σύγχρονη χρηματοοικονομική κρίση έχει αναδείξει για μια ακόμη φορά την ανισοροπία που εμφανίζουν, στο διεθνή χώρο, οι οργανωτικές δομές κεφαλαίου και εργασίας, η ίδια αυτή κρίση έχει καταστήσει επίσης όσο ποτέ άλλοτε επιτακτική την υπέρβαση αυτής της ανισοροπίας μέσω της διεθνοποίησης των δομών και των σχέσεων εργασίας. Ο καθηγητής Antoine Lyon-Caen, που τιμάται απόψε από το Τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, έχει αφιερώσει ένα μεγάλο μέρος της επιστημονικής του σταδιοδρομίας στη μελέτη των νομικών προβλημάτων που γεννά η διεθνοποίηση των σχέσεων εργασίας. Αποφασίζοντας να του απονείμει τον τίτλο του Επίτιμου Διδάκτορα Νομικής, το Τμήμα τιμά τον ίδιο και το έργο του για ποικίλους λόγους. Βαρύνουσα ωστόσο θέση έχει, όπως θα εξηγήσω, η ενασχόλησή του με τις διεθνείς διαστάσεις του εργατικού δικαίου που είναι σήμερα τόσο επίκαιρη όσο ποτέ!

***

Β. 2. O καθηγητής Antoine Lyon-Caen ανήκει σε μια από τις μεγαλύτερες οικογένειες νομικών της Γαλλίας. Είναι γιος του καθηγητή Gerard Lyon-Caen, που αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματός μας το Μάρτιο του 1994. Υπήρξε σύζυγος της Florance Perlmann, δικηγόρου, που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή. Και είναι πατέρας τριών παιδιών: της Judith Lyon-Caen, που είναι καθηγήτρια ιστορίας στην Εcole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, του Boris Lyon-Caen, που είναι καθηγητής φιλοσοφίας στη Σορβόνη και του Gilles Lyon-Caen, που είναι κριτικός κινηματογράφου και παραγωγός κινηματογραφικών εκπομπών.

3. O καθηγητής Antoine Lyon-Caen ειδικεύτηκε, όπως και ο πατέρας του, στο εργατικό και το κοινωνικό δίκαιο. Η ανατρεπτική όμως σκέψη του και ο δυναμισμός του, του επέτρεψαν να αποκτήσει τη δική του ακτινοβολία και να διακριθεί από πολύ νωρίς, τόσο στη Γαλλία όσο και διεθνώς, στον κλάδο του εργατικού και κοινωνικού δικαίου καθώς και στον ευρύτερο κλάδο των κοινωνικών επιστημών. Μετά από την ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου πανεπιστημιακών σπουδών στον κλάδο της οικονομικής επιστήμης, ο Antoine Lyon-Caen στράφηκε στα νομικά. Αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Νομικής του Πανεπιστημίου Paris I Sorbonne το 1975 και την ίδια χρονιά πέρασε τις εξετάσεις της υφηγεσίας και διορίστηκε καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Caen, όπου δίδαξε επί τέσσερα έτη. Το 1979 εξελέγη καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Paris Ouest – Nanterre La Défense, την oποία υπηρετεί με αφοσίωση μέχρι σήμερα. Από το 1988 είναι Διευθυντής Σπουδών στην Ecole des Hautes Études en Sciences Sociales, ενώ διευθύνει ταυτόχρονα το μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Κοινωνικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Nanterre. Το 1992 διορίστηκε πρόεδρος του Διεθνούς Ινστιτούτου Συγκριτικών Σπουδών (Institut International pour les Études Comparatives), το οποίο ιδρύθηκε την ίδια χρονιά για να προάγει τη δημόσια δράση και για να αναπτύξει τις συγκριτικές σπουδές στο δίκαιο, τους θεσμούς και τις δημόσιες πολιτικές. Ο καθηγητής Antoine Lyon-Caen μετέχει σε συντακτικές επιτροπές πολλών νομικών περιοδικών που κυκλοφορούν στη Γαλλία και στο εξωτερικό, ενώ από το 2006 διευθύνει ο ίδιος ένα πολύ σημαντικό νομικό περιοδικό, τη Revue de droit du travail. Eίναι επίσης επίτιμος πρόεδρος της Γαλλικής Εταιρίας Εργατικού Δικαίου και Κοινωνικής Ασφάλισης και έχει διατελέσει: μέλος του Συμβουλίου Έρευνας του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου της Φλωρεντίας, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Πανεπιστημίων της Γαλλίας [Conseil National des Universités (1992-1998)], πρόεδρος της Επιτροπής Προβληματισμού για τις Νομικές Σπουδές, που ιδρύθηκε από το Γαλλικό Υπουργείο Παιδείας και Έρευνας το 1999 καθώς και Εμπειρογνώμων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας.

4. O καθηγητής Antoine Lyon Caen διαθέτει πλούσιο συγγραφικό έργο. Έχει εκδόσει πάνω από είκοσι πέντε βιβλία και δύο διδακτικά εγχειρίδια εκ των οποίων το πρώτο στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Δίκαιο και το δεύτερο στο Ευρωπαϊκό Εμπορικό Δίκαιο. Έχει συγγράψει επίσης πάνω από 120 άρθρα, που καλύπτουν όλο σχεδόν το φάσμο του ατομικού και του συλλογικού εργατικού δικαίου τα οποία έχουν δημοσιευθεί σε συλλογικούς τόμους και σε μεγάλα γαλλικά και ξένα νομικά περιοδικά[1]. Έχει συμμετάσχει, τέλος, ως εθνικός ή γενικός εισηγητής σε πολλά διεθνή συνέδρια και έχει συντάξει εκθέσεις για λογαριασμό των Υπουργείων Εργασίας και Παιδείας της Γαλλίας, καθώς και για λογαριασμό μεγάλων διεθνών οργανισμών. Τα έργα του είναι αναγνωρισμένα διεθνώς ενώ το νομικό περιοδικό που διευθύνει, η Revue de droit du Travail, ανήκει στην Διεθνή ΄Ενωση Περιοδικών Εργατικού Δικαίου (International Association of Labour Law Journals)[2] η οποία συντονίζει το έργο των είκοσι σημαντικότερων περιοδικών εργατικού δικαίου στον κόσμο.

5. Δεν είναι δυνατό να αναλύσει κανείς λεπτομερώς απόψε το πλούσιο και πολυποίκιλο αυτό έργο. Στο σύντομο χρόνο επομένως που έχω στη διάθεσή μου θα περιοριστώ να παρουσιάσω τις μεγάλες μόνο στιγμές του, προκειμένου να σκιαγραφήσω τους προβληματισμούς και την προσωπικότητα του τιμώμενου καθηγητή καθώς και για αναδείξω τη συμβολή του στη νομική επιστήμη και τη διδασκαλία που αιτιολογούν άλλωστε την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματός μας.

***

Γ. 6. Ο καθηγητής Αntoine Lyon-Caen ανήκει στη λεγόμενη γαλλική κριτική σχολή του εργατικού δικαίου. Το στοιχείο όμως που τον διακρίνει από τους εργατικολόγους της εποχής του είναι οι βασικές σπουδές του στα οικονομικά οι οποίες του επέτρεψαν να διεισδύει στη βαθύτερη λειτουργία των οικονομικών φαινομένων και να συλλαμβάνει με οξυδέρκεια τις μεταβολές που αυτά επιφέρουν στις σχέσεις εργασίας και στο δίκαιο που τις ρυθμίζει.

7. Δεν είναι επομένως τυχαίο ότι οι μεταβολές των οργανωτικών επιχειρησιακών δομών και οι επιπτώσεις τους στη νομική έννοια της επιχείρησης αποτελούν κεντρικά ζητήματα που τον απασχόλησαν από τα πρώτα χρόνια της ακαδημαϊκής του καριέρας. Η ενασχόλησή του εξάλλου με τις παραπάνω θεματικές ήταν η αιτία που τον ενέταξε κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1970 στην ερευνητική ομάδα η οποία μελέτησε, υπό τη διεύθυνση δύο μεγάλων καθηγητών, του Φωκίονα Φραντζεσκάκη και του Bertold Goldman, τις νομικές διαστάσεις της πολυεθνικής επιχείρησης. Καρπός της ερευνητικής αυτής προσπάθειας ήταν το σημαντικό συλλογικό έργο, με τίτλο «L’entreprise multinationale face au droit»[3], που κυκλοφόρησε το 1977 από τέσσερις συγγραφείς. Ένας από αυτούς ήταν και ο Antoine Lyon-Caen.

Μια από τις σημαντικότερες συμβολές του στο παραπάνω έργο είναι ότι διερεύνησε τη δυνατότητα των μηχανισμών του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου να ρυθμίσουν με αποτελεσματικό τρόπο τα προβλήματα που προκαλούν στις σχέσεις εργασίας, η οργανωτική δομή και η στρατηγική της πολυεθνικής επιχείρησης. Η απάντηση, που έδωσε στο ερώτημα αυτό, ήταν αρνητική. Κατά τη γνώμη του μια ικανοποιητική ρύθμιση των εν λόγω προβλημάτων θα μπορούσε να προκύψει μόνον αν υπήρχε στον τομέα των εργασιακών σχέσεων ένα ουσιαστικό, διεθνικής προέλευσης δίκαιο, όμοιο με τη lex mercatoria των εμπορικών συναλλαγών. Επειδή όμως οι προοπτικές γένεσης ενός τέτοιου δικαίου ήταν ελάχιστες, ο Antoine Lyon-Caen κάλεσε τον κοινοτικό νομοθέτη να ρυθμίσει με κανόνες ουσιαστικού δικαίου τις επιπτώσεις της πολυεθνικής επιχείρησης στην απασχόληση και τις σχέσεις εργασίας.

8. Η συμβολή όμως του Αntoine Lyon-Caen δεν βρίσκεται μόνο στο γεγονός ότι υπέδειξε τα σημεία εκείνα στα οποία θα έπρεπε να επικεντρωθεί ο κοινοτικός νομοθέτης προκειμένου να ρυθμίσει τα εργασιακής φύσεως προβλήματα που γεννά η πολυεθνική επιχείρηση. Βρίσκεται κυρίως στο ότι οι προβληματισμοί του για τη δυνατότητα των μηχανισμών του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου να ρυθμίσουν με αποτελεσματικό τρόπο αυτά τα προβλήματα, του επέτρεψαν να συμβάλλει στη συμφιλίωση αυτού του κλάδου με την προστατευτική λειτουργία του εργατικού δικαίου. Το αποτέλεσμα μάλιστα αυτό δεν το πέτυχε μόνο με μελέτες που αφορούσαν στη ρύθμιση των εργασιακών προβλημάτων που ανακύπτουν στους κόλπους της πολυεθνικής επιχείρησης. Το πέτυχε κυρίως μ΄ένα σημαντικό αριθμό δημοσιευμάτων, στα οποία εξέτασε τα ευρύτερα ζητήματα του εφαρμοστέου δικαίου στις ατομικές και τις συλλογικές σχέσεις εργασίας. Οι μελέτες αυτές ανανέωσαν τις ιδιωτικοδιεθνολογικές διαστάσεις του γαλλικού εργατικού δικαίου και συνέβαλαν σημαντικά στη αναβάθμιση του εργατικού διεθνούς δικαίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Δεν είναι επομένως τυχαίο ότι ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 το Γαλλικό Ακυρωτικό ενστερνίστηκε τις απόψεις του Antoine Lyon-Caen για το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβάσεις εργασίας με στοιχεία αλλοδαπότητας[4] Antoine Lyon-Caen για τις ιδιωτικοδιεθνικές διαστάσεις της απεργίας η οποία δημοσιεύτηκε το 1977 στη Revue critique de droit international privé[5] Με αναφορές στη διεθνή αντιπολεμική απεργία του 1914 καθώς και στον Jacques Thibault, τον ήρωα του ομώνυμου μυθιστορήματος του Roger Martin du Gard, ο οποίος σκοτώνεται στην κινητοποίηση αυτή, ο Antoine Lyon-Caen εισήγαγε, με τη μελέτη αυτή, τις εξής δύο καινοτομίες. Πρώτον, ανέδειξε τον τόπο διεξαγωγής της απεργίας ως τον πλέον κατάλληλο σύνδεσμο για τον προσδιορισμό του εφαρμοστέου δικαίου που θα πρέπει να διέπει τις αδικοπρακτικές συνέπειές της, υιοθετώντας έτσι μια λύση που καθιερώθηκε τριάντα χρόνια αργότερα από τον Κανονισμό Ρώμη ΙΙ για το εφαρμοστέο δίκαιο στις εξωσυμβατικές ενοχές. Και, δεύτερο, χρησιμοποίησε την αρχή της εύνοιας για να αντιμετωπίσει τις αντιθέσεις που μπορεί να προκύψουν, σχετικά με τη νομιμότητα μιας απεργίας, ανάμεσα στο δίκαιο του τόπου διεξαγωγής της, από τη μια μεριά, και τη lex laboris, που διέπει τις συνέπειές της στην ατομική σχέση εργασίας, από την άλλη. Υποστήριξε έτσι ο Antoine Lyon-Caen ότι η lex laboris μπορεί να επέμβει, σε περίπτωση μιας τέτοιας αντίθεσης, μόνον όταν είναι ευνοϊκότερη για τον εργαζόμενο σε σύγκριση με το δίκαιο του τόπου της απεργίας. . . Δέχτηκε, με άλλα λόγια, το εν λόγω Δικαστήριο ότι τα μέρη μιας τέτοιας σύμβασης μπορούν να επιλέξουν το εφαρμοστέο σ’αυτή δίκαιο μόνον όταν αυτό είναι πιο ευνοϊκό για τον εργαζόμενο σε σύγκριση με το δίκαιο της χώρας στην οποία ο τελευταίος εκτελεί συνήθως την εργασία του. Αποδέχτηκε έτσι το γαλλικό Ακυρωτικό λύσεις, οι οποίες ενέπνευσαν στη συνέχεια τους συντάκτες της Σύμβασης της Ρώμης για το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές η οποία έχει ενσωματωθεί σήμερα στον Κανονισμό Ρώμη Ι. Έντονη ήταν επίσης η ακτινοβολία που άσκησε η μελέτη του καθηγητή

9. Ένα άλλο εξάλλου ζήτημα, που έχει απασχολήσει τον τιμώμενο καθηγητή, είναι η διείσδυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο εργατικό δίκαιο και τις δημόσιες πολιτικές η οποία πραγματοποιήθηκε στη Γαλλία αργότερα απ΄ότι στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες για λόγους που συνδέονται με τη συνταγματική παράδοση αυτής της χώρας. Παρατηρείται εντούτοις από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 μια υφέρπουσα συνταγματικοποίηση του γαλλικού κοινωνικού δικαίου που είδε το φως μέσω της νομολογίας του Συνταγματικού Συμβουλίου, κώς και χάρη στην επέμβαση του Γάλλου νομοθέτη ο οποίος ενσωμάτωσε τα θεμελιώδη δικαιώματα στο γαλλικό κώδικα εργασίας, διευκολύνοντας έτσι τα δικαστήρια να προβαίνουν στην οριζόντια εφαρμογή τους στις εργασιακές σχέσεις. Ο Antoine Lyon-Caen ανέλυσε τις ιδιαιτερότητες αυτής της εξέλιξης και μελέτησε τις διάφορες πτυχές της, δίνοντας έμφαση στη νομολογιακή κατοχύρωση της αρχής της ισότητας αμοιβών για εργασία ίσης αξίας, η οποία άνοιξε το δρόμο στη εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης στις εργασιακές σχέσεις στη Γαλλία.

10. H συνταγματοποίηση όμως του γαλλικού κοινωνικού δικαίου συμπίπτει χρονικά με την επίταση των προσπαθειών για τη συνταγματική οικοδόμηση της Ευρώπης που οδήγησαν το Δεκέμβριο του 2000 στην υιοθέτηση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ένωσης και στην εκπόνηση, λίγα χρόνια αργότερα, του σχεδίου Συνθήκης για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Ο καθηγητής Αntoine Lyon-Caen συμμετείχε στις εξελίξεις αυτές, συμβάλλοντας στον επιστημονικό διάλογο για την ενσωμάτωση των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων στο Χάρτη και στο Σχέδιο του Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Στις μελέτες του δεν ανέδειξε απλώς τους λόγους που καθιστούσαν επιτακτική αυτή την ενσωμάτωση, αλλά ανέλυσε επιπλέον τη φύση, την αποτελεσματικότητα και την ιδιότυπη εκδικασιμότητα αυτών των δικαιωμάτων. Κατά τη γνώμη του, τα κοινωνικά δικαιώματα δεν αποτελούν μόνο θετικές αξιώσεις απέναντι στο κράτος, που απαιτούν από αυτό να προβαίνει σε συγκεκριμένες παροχές. Συνιστούν επίσης αρχές δράσης και αξιολόγησης οι οποίες επιδιώκουν να εναρμονίσουν τις αξιώσεις που προβάλλουν, στο πλαίσιο των πλουραλιστικών κοινωνιών, οι διάφορες ανταγωνιστικές ομάδες καθώς και να ενσωματώσουν τις ομάδες αυτές στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η κατοχύρωση των εν λόγω δικαιωμάτων επιφέρει, επομένως, όπως υποστηρίζει στις μελέτες του ο καθηγητής Αntoine Lyon-Caen, αυτό που ορισμένοι θεωρητικοί αναλυτές αποκαλούν «συγκειμενική διαδικαστικοποίηση του δικαίου»[6]. Μετατρέπει, με άλλα λόγια, το κοινωνικό κράτος, από κράτος παροχών σε σύγχρονο πλουραλιστικό κράτος, καθιστώντας το ικανό να εξασφαλίζει, μέσα από διαδικαστικής φύσεως παρεμβάσεις, την αποτελεσματική συμμετοχή των διάφορων κοινωνικών ομάδων στη διαδικασία της δημόσιας ρύθμισης έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αναπροσαρμογή του δικαίου στις εκάστοτε ανάγκες της κοινωνίας και η δυνατότητά του να ενσωματώνει τη μεταβαλλόμενη ιδέα της δικαιοσύνης.

11. Ωστόσο, ένας άλλος εξίσου σημαντικός λόγος που επιβάλλει, κατά την άποψη του καθηγητή Αntoine Lyon-Caen, την κατοχύρωση των κοινωνικών δικαιωμάτων σε ενωσιακό επίπεδο είναι οι φραγμοί που αυτά θέτουν στους μηχανισμούς της αγοράς. Τα ότι μπορούν δηλαδή να λειτουργήσουν ως ανάχωμα απέναντι σε μια ανεξέλεγκτη εφαρμογή των κοινοτικών οικονομικών ελευθεριών στον τομέα των εργασιακών σχέσεων. Η λειτουργία τους βέβαια αυτή έχει περιοριστεί τελευταία λόγω της οικονομικής κρίσης και της επικράτησης νεοφιλελεύθερων ιδεολογιών. Δεν παύει εντούτοις να κατέχει κυρίαρχη θέση στο συνθετο ερευνητικό έργο που εκπονεί ο τιμώμενος καθηγητής σχετικά με την παγκοσμιοποίηση, τη χρηματικοποίηση της οικονομίας και τις επιπτώσεις τους στο εργατικό δίκαιο και τις σχέσεις εργασίας.

Δεν ήταν βέβαια δυνατό να αναλύσω στο λίγο χρόνο που είχα στη διάθεσή μου το σύνθετο αυτό ερευνητικό έργο. Θα ήθελα απλώς να επισημάνω δύο βασικά χαρατηριστικά του. Πρώτον, τον διεπιστημονικό χαρακτήρα του, το ότι εμπλέκει, δηλαδή, ερευνήτριες και ερευνητές από περισσότερους επιστημονικούς κλάδους. Και, δεύτερο, το ότι δραστηριοποιεί νέες και νέους ως επί το πλείστον επιστήμονες, δίνοντας τους την ευκαιρία να αναπτύξουν τις ιδέες τους και να αναπτυχθούν επιστημονικά.

12. Το δεύτερο μάλιστα αυτό χαρακτηριστικό εκφράζει την αμέριστη φροντίδα και γενναιοδωρία που έχει δείξει στις μαθήτριες και στους μαθητές του ο καθηγητής Αntoine Lyon-Caen. Πράγματι, αν προσφύγει κανείς στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων της νομικής βιβλιοθήκης Cujas, θα διαπιστώσει έναν εντυπωσιακό αριθμό, ογδόντα περίπου διατριβών, που έχει διευθύνει μέχρι σήμερα ο τιμώμενος καθηγητής, καθώς και έναν αριθμό εκατό περίπου μονογραφιών, που έχει προλογήσει. Οι διατριβές και οι μονογραφίες αυτές, όλες τους εξαιρετικής ποιότητας και πρωτοτυπίας, συνδέουν το όνομα του με τη νεώτερη γενιά επιστημόνων και καθηγητών στη Γαλλία και στο εξωτερικό, ορισμένοι μάλιστα από τους οποίους βρίσκονται σήμερα εδώ για να τιμήσουν το δασκαλό τους.

Δ. Κυρίες και κύριοι

13. Ύψιστη προσφορά ενός ακαδημαϊκού δασκάλου είναι να μπορέσει εμπνεύσει τους μαθητές του και να δημιουργήσει, μέσα από τη διδασκαλία και τη στάση του απέναντι στην επιστήμη και τη ζωή, μια στρατιά άξιων επιστημόνων οι οποίοι θα ενστερνιστούν τις ιδέες του, θα συνεχίσουν το έργο του και θα συμβάλλουν στη μετελέλιξή του. Ο καθηγητής Αntoine Lyon-Caen ανήκει στην κατηγορία εκείνη των ακαδημαϊκών διασκάλων που έχουν αφιερώσει ένα μεγάλο μέρος της ακαδημαίκής του δραστηριότητας στη δημιουργία νέων επιστημόνων. Η ανεκτίμητη αυτή προσφορά αποτελεί τον πρώτο λόγο για τον οποίο τιμάται απόψε με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα :

14. Ένας άλλος όμως εξίσου σημαντικός λόγος, που δικαιολογεί την παραπάνω τιμητική διάκριση, είναι η ευρύτητα, η επικαιρότητα και η πρωτοτυπία που εμφανίζει το συγγραφικό έργο του τιμώμενου καθηγητή. Μελετώντας κανείς αυτό το έργο διαπιστώνει τη μοναδική οξυδέρκειά του συγγραφέα. Την ικανοτητά του να αφουγκράζεται και να προβλέπει τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις, να εντοπίζει τις επιπτώσεις τους στις σχέσεις εργασίας, να εξετάζει κριτικά τις ρυθμίσεις που έχουν υιοθετηθεί για την αντιμετώπιση των προβλημάτων καθώς και να προτείνει λύσεις για την πλήρωση των κενών και για την εξάλειψη των αδυναμιών.

15. Ωστόσο, η αναγόρευση του καθηγητή Antoine Lyon-Caen σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματός μας έχει και έναν πρόσθετο σημειολογικό χαρακτήρα. Συνδεεται στενά με τη σύγχρονη κρίση του καπιταλισμού και με την αποδόμηση του εργατικού δικαίου που αποτελεί αποτέλεσμά της. Όπως είχε υπογραμμίσει πριν πολλά χρόνια ένας μεγάλος εργατικολόγος, o Gerard Lyon-Caen[7], το εργατικό δίκαιο δεν έχει μια γραμμική πορεία. Δεν λειτουργεί δηλαδή μόνο σε περιόδους ευημερίας ούτε είναι καταδικασμένο να πεθάνει σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Οι οπισθοδρομήσεις του, αν και αναπόφευκτες, γεννούν νέες διεκδικήσεις και προσαρμογές που μπορεί να οδηγήσουν στην ανανέωσή του. Η διεθνοποίηση της συνδικαλιστικής δράσης, η επέκτασή της δηλαδή σε πολυεθνικό και σε υπερεθικό επίπεδο αποτελεί σίγουρα μια αναγκαία προσαρμογή. Η αντιμετώπιση επομένως των νομικών προβλημάτων που γεννά η υλοποίηση της, στην οποία αφιέρωσε μεγάλο μέρος του συγγραφικού έργου του ο καθηγητής Antoine Lyon-Caen, δεν αποτελεί μόνο μια πρωτότυπη επιστημονική ενασχόληση στον τομέα του συλλογικού εργατικού δικαίου. Συνιστά κυρίως μια σημαντική συμβολή στη μετεξέλιξη αυτού του κλάδου. Γι’αυτή ακριβώς τη συμβολή τιμάται σήμερα ο καθηγητής κ. Antoine Lyon-Caen σε μια χώρα που έχει δοκιμαστεί όσο καμιά από τη σύγχρονη οικονομική κρίση και η οποία αναζητά όραμα και διέξοδο για την υπέρβασή της.

E. Κύριε καθηγητά, Αγαπητέ κ. Antoine Lyon-Caen

16. Με μεγάλη χαρά σας καλωσορίζουμε στην πόλη μας και σε τούτη εδώ την αίθουσα, στην παλαιά AULA του Αριστοτελείου, στην οποία τιμήθηκε πριν 19 χρόνια ο πατέρας σας και στην οποία θα τιμηθείτε και εσείς, ως άξιος απόγονός του, με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα Νομικής.

17. Είμαι πολύ συγκινημένη γιατί το Τμήμα Νομικής του ΑΠΘ μου ανέθεσε να σας απευθύνω αυτόν τον έπαινο. Ήταν μεγάλη πρόκληση για μένα να διεισδύσω στη σκέψη σας και να κατανοήσω τους στοχασμούς σας. Δεν ξέρω αν και σε ποιο βαθμό το πέτυχα. Προσπάθησα πάντως να παρουσιάσω σε αδρές γραμμές το πλούσιο συγγραφικό έργο σας καθώς και να φωτίσω την πολυδιάστατη προσωπικότητά σας.

18. Επεσήμανα ειδικότερα την καθοριστική συμβολή σας στην αντιμετώπιση των νομικών προβλημάτων που γεννά η επέκταση της συνδικαλιστικής δράσης σε υπερεθνικό και πολυεθνικό επίπεδο, το σημαντικό ρόλο σας στη συμφιλίωση του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου με την προστατευτική λειτουργία του εργατικού δικαίου, τη ακτινοβολία που είχαν οι μελέτες σας για τη συνταγματοποίηση του γαλλικού εργατικού δικαίου και την κατοχύρωση της κοινωνικών δικαιωμάτων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και τις νέες προοπτικές που ανοίγει το ερευνητικό έργο σας για τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στο εργατικό δίκαιο και τις εργασιακές σχέσεις. Σε μια χώρα μάλιστα, όπως η δική μας, της οποίας το εργατικό δίκαιο έχει υποστεί την πιο άγρια απορρύθμιση, που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς, οι μελέτες σας είναι πολύτιμες γιατί ανοίγουν νέους δρόμους και δίνουν νέες διεξόδους στον κόσμο της εργασίας και σε όλους εμάς που ασχολούμαστε επιστημονικά μαζί του.

19. Το στοιχείο ωστόσο που εντυπωσιάζει περισσότερο στο έργο σας είναι η γενναιοδωρία σας καθώς και η αμέριστη αφοσίωση που δείξατε στο Πανεπιστήμιο και στους μαθητές σας. Στο πρόσωπό σας δεν τιμάται μόνον ένας μεγάλος νομικός καθώς και ένας σπουδαίος εργατικολόγος με ακτινοβολία έξω από τα σύνορα της χώρας του. Τιμάται κυρίως ένας μεγάλος ακαδημαϊκός δάσκαλος που μετέδωσε τις γνώσεις του σε γενιές επιστημόνων και ο οποίος έχει συνδέσει το όνομά του με τη νεότερη γενιά πανεπιστημιακών δασκάλων στη Γαλλία και το εξωτερικό.

20. Η τιμή που σας αποδίδεται σήμερα, κύριε καθηγητά, είναι ταυτόχρονα μεγάλη τιμή για το Τμήμα μας (Faculté). Σας ευχαριστούμε λοιπόν θερμά και ελπίζουμε ότι με αυτό το χαρμόσυνο γεγονός η γαλλο-ελληνική συνεργασία, που αποτελούσε παλαιά παράδοση των Νομικών Σχολών μας, θα ενισχυθεί και θα συνεχιστεί.

Σας ευχαριστώ πολύ

 

---