Προτείνεται η υποχρέωση κύρωσης, μόνο με δημοψήφισμα, οποιασδήποτε Συνθήκης μεταβιβάζει κυριαρχικές αρμοδιότητες του Κράτους. Επίσης, η δυνατότητα διενέργειας δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία και συλλογή άνω των 500.000 υπογραφών πολιτών για εθνικά θέματα, καθώς και άνω του 1 εκατομμυρίου υπογραφών, για ψηφισμένο νόμο, με εξαίρεση νόμους που αφορούν τα δημοσιονομικά ζητήματα. Τέλος, προτείνεται η δυνατότητα της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας.
Προτάσεις Ανεξάρτητων Ελλήνων για τη Συνταγματική Αναθεώρηση 21.6.2016
Προτείνεται η τροποποίηση των άρθρων 35 παρ. 3 και 44 παρ. 2 του Συντάγματος, όσον αφορά στις διαδικαστικές προϋποθέσεις για την προκήρυξη δημοψηφίσματος, ώστε ο θεσμός αυτός να αποτελέσει όργανο ελέγχου της κρατικής εξουσίας από το εκλογικό σώμα. Ειδικότερα, τα θέματα για τα οποία απαιτείται η διενέργεια δημοψηφίσματος είναι ενδεικτικά όσα αφορούν: α) στη μορφή του πολιτεύματος, β) στη συμμετοχή της χώρας σε διεθνείς οργανισμούς ή αποχώρηση απ’ αυτούς, γ) στις διεθνείς συμβάσεις με βάση τις οποίες η χώρα δεσμεύεται νομικά, οικονομικά, εθνικά, πολιτιστικά, εκχωρώντας μέρος της εθνικής της κυριαρχίας ή του εθνικού της πλούτου και της ασυλίας επί των περιουσιακών της στοιχείων και δικαιωμάτων, δ) στις διεθνείς συνεργασίες με χώρες για στρατιωτικής και οικονομικής φύσεως ζητήματα που θα καθορίζουν το μέλλον της χώρας μας, και ε) για κάθε άλλο ουσιαστικό ζήτημα της γενικής κυβέρνησης. Προϋπόθεση για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία είναι να το ζητήσει τουλάχιστον το 5% των εχόντων δικαίωμα ψήφου Ελλήνων πολιτών, με αίτησή τους στην οποία θα ορίζεται το θέμα και ο τρόπος υποβολής του στο εκλογικό σώμα. Η αίτηση αυτή θα υποβάλλεται εγγράφως στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας από τις κατά τόπους περιφέρειες που είναι αρμόδιες για τη συγκέντρωση των αιτημάτων και τη διαβίβαση στην προεδρεία της δημοκρατίας.
Πρόταση των Βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος 2.12.2014
Προτείνεται η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των θεσμών άμεσης δημοκρατίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον θεσμό του δημοψηφίσματος. Συγκεκριμένα, προτείνεται η αναθεώρηση του άρθρου 44 παρ. 2, προς την κατεύθυνση της εκ μέρους του Προέδρου της Δημοκρατίας προκήρυξης δημοψηφίσματος όχι μόνο με πρωτοβουλία της Κυβέρνησης και της Βουλής αλλά: Πρώτον και με δική του, αποκλειστικώς, πρωτοβουλία μόνον όμως για κρίσιμα εθνικά θέματα, κατά το πρότυπο του αρχικού άρθρου 44 παρ. 2 του Συντάγματος. Δεύτερον, υπό τις πρόσφορες προϋποθέσεις, και δια της οδού της λαϊκής πρωτοβουλίας. Και μάλιστα, τόσο νομοθετικού δημοψηφίσματος όσο και δημοψηφίσματος για κρίσιμα εθνικά θέματα. Στόχος της πρότασης αυτής είναι ο πολλαπλασιασμός και η ενίσχυση των θεσμών άμεσης δημοκρατίας. Διευκρινίζεται, ότι ο αριθμός των πολιτών που θα μπορούν ν’ αναλάβουν μια τέτοια λαϊκή πρωτοβουλία θα πρέπει να προσδιορίζεται ως ποσοστό, και δη σημαντικό, του Εκλογικού Σώματος, για να μην συντρέχει κίνδυνος καταχρηστικής άσκησης του σχετικού δικαιώματος.
Ν. Αλιβιζάτος, Π. Βουρλούμης, Γ. Γεραπετρίτης et al, Ένα καινοτόμο Σύνταγμα για την Ελλάδα, Καθημερινή, 2016
Προτείνεται η επανεισαγωγή του προεδρικού δημοψηφίσματος για κρίσιμο εθνικό θέμα, το οποίο θα μπορεί να προκηρυχθεί μία μόνο φορά κατά την προεδρική θητεία.
Επίσης, προτείνεται η προκήρυξη δημοψηφίσματος με πρωτοβουλία πολιτών και συγκεκριμένα, με τη συγκέντρωση 50.000 υπογραφών.
Γιώργος Χ. Σωτηρέλης, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τα ανυπέρβλητα όρια της συνταγματικής αναθεώρησης, Εφημερίδα των Συντακτών, 20.8.2016
Γιώργος Χ. Σωτηρέλης, Τα όρια και οι προοπτικές του δημοκρατικού διαλόγου για τη συνταγματική αναθεώρηση, ΕφΔΔ 2013, σελ. 586 επ., βλ. και http://www.constitutionalism.gr, επίσης, πρβλ. και
Ο συγγραφέας τάσσεται υπέρ «του λελογισμένου εμβολιασμού του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος –υπό όλες τις αναγκαίες εγγυήσεις– με ορισμένους θεσμούς άμεσης δημοκρατίας (και συγκεκριμένα με κάποιες μορφές δημοψηφίσματος και λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας), προς την κατεύθυνση της αναζωογόνησης των κουρασμένων αντανακλαστικών της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και της ενίσχυσης της δημοκρατικής βάσης του κράτους, μέσω της ενεργότερης και ουσιαστικότερης πολιτικής συμμετοχής του λαού στις αποφάσεις που τον αφορούν.».
Κώστας Χ. Χρυσόγονος, Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Α.Π.Θ., Σχεδίασμα εκδημοκρατισμού. Δώδεκα σκέψεις για μια άλλη αναθεώρηση, 22.5.2011
«Η όγδοη σκέψη αλλαγής αφορά το άρθρο 44 παρ. 2 του Συντάγματος και τον θεσμό του δημοψηφίσματος. Οι διαδικαστικές προϋποθέσεις για την προκήρυξη δημοψηφίσματος σύμφωνα με την παραπάνω συνταγματική διάταξη έχουν καταστρωθεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε πρακτικά σχεδόν να αποκλείεται η διεξαγωγή του, ειδικά μάλιστα μετά την αναθεώρηση του 1986. […] Ο θεσμός μπορεί και πρέπει να αναμορφωθεί έτσι ώστε να αποτελέσει πραγματικό αντίβαρο στην εξουσία αυτή και όργανο ελέγχου της από το εκλογικό σώμα. […]Το «προτέρημα» των νομοθετικών δημοψηφισμάτων, είτε εγγύτερα στη δανική είτε στην ιταλική εκδοχή, είναι ότι το ερώτημα είναι προκαθορισμένο, κατά κάποιο τρόπο, από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία η οποία ψήφισε το νομοσχέδιο ή το νόμο και δεν τίθεται αυθαίρετα από τους βουλευτές (συνήθως της αντιπολίτευσης) ή τους εκλογείς που υπογράφουν την αίτηση. Διασφαλίζεται έτσι μια εύλογη ισορροπία μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, με τελικό κριτή τον κυρίαρχο λαό.»
Γ. Γεραπετρίτης, Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής ΕΚΠΑ, Το μετέωρο συνταγματικό βήμα, Η Καθημερινή, 15.8.2016
Σ. Βλαχόπουλος, Συντακτική ή αναθεωρητική Βουλή; σε: Η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σταυροδρόμι κρίσιμων Εξελίξεων, Πολιτικές, Στρατηγικές Επιλογές και Προοπτικές, ΝοΒ, 2015
Ο συγγραφέας τηρεί θετική στάση υπέρ της διεύρυνσης του θεσμού του δημοψηφίσματος και της εισαγωγής μορφών λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας.
«[Σ]τις μέρες μας οι μορφές άμεσης πολιτικής συμμετοχής υπακούουν αναγκαστικά σε μια ατομικιστική λογική. Ακόμη και η διενέργεια δημοψηφισμάτων, κατά τη γνώμη μου, λίγο μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση των ενεργών πολιτών και ιδίως των συλλογικών υποκειμένων, που θα μπορούσαν να διαφυλάξουν το πολιτικό και να συμβάλλουν στη διαμόρφωση εναλλακτικών πολιτικών.»
Η συγγραφέας προτείνει την εισαγωγή του θεσμού της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας. Η διαδικασία εκκινεί με τη συλλογή 500 πιστοποιημένων υπογραφών που κατατίθενται στην ειδική υπηρεσία της Βουλής. Η κατάθεση της νομοθετικής πρότασης πραγματοποιείται με τη συγκέντρωση 50.000 υπογραφών που δε θα πρέπει να προέρχονται από την ίδια αυτοδιοικητική περιφέρεια. Στη συνέχεια, η πρόταση εισάγεται για συζήτηση στη Βουλή. Στην περίπτωση που εντός τριμήνου το Κοινοβούλιο δεν ψηφίσει κανένα νομοθέτημα ή ψηφίσει νόμο που απέχει από την προταθείσα πρόταση, είναι δυνατό να υποβληθεί η πρόταση σε δημοψήφισμα. Για την υποβολή απαιτείται η συγκέντρωση υπογραφών στο ύψος του 1/7 του συνόλου των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Για την πραγματοποίηση της πρότασης απαιτείται η αναθεώρηση του άρθρου 73Σ, ώστε η νομοθετική πρωτοβουλία να ανήκει και στον λαό.
Επίσης, προτείνεται ως μέσο ενίσχυσης της κοινοβουλευτικής μειοψηφίας η πρόβλεψη της δυνατότητας καταργητικού δημοψηφίσματος με απόφαση της κοινοβουλευτικής μειοψηφίας.
Τέλος, προτείνεται η αναθεώρηση της διαδικασίας αναθεώρησης όπως αυτή προβλέπεται στο άρθρο 110 παρ. 2-6 Σ, με την εισαγωγή του αναθεωρητικού συνταγματικού δημοψηφίσματος προς αντικατάσταση των ενδιάμεσων εκλογών.
Αντίθετα, η επανεισαγωγή προεδρικού δημοψηφίσματος κρίνεται ότι θα ενισχύσει περαιτέρω την εκτελεστική εξουσία.
Ο. Αθανασιάδου, Οι αμεσοδημοκρατικοί θεσμοί στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία: σύζευξη ή σύγκρουση;
Ανδρέας Γ. Δημητρόπουλος, 1η πρόταση αναθεώρησης του Συντάγματος: το δημοψήφισμα με πρωτοβουλία των πολιτών, ως κορυφαία πρόταση αναθεώρησης του Συντάγματος, ΕΔΔΔ 2013, σελ. 281 επ., βλ. και http://andreasdimitropoulos.blogspot.gr.
Ο συγγραφέας προτείνει τη διεύρυνση του θεσμού της λαϊκής νομοθέτησης τόσο με την ανάθεση αποκλειστικής δημοψηφισματικής πρωτοβουλίας στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας όσο και με την ανάθεση συντρέχουσας πρωτοβουλίας σε περισσότερα υποκείμενα. Συγκεκριμένα, προτείνεται η αναθεώρηση του άρθρου 44 παρ. 2 εδάφιο α΄ του ισχύοντος Συντάγματος, προκειμένου στην ήδη προβλεπόμενη μορφή του κυβερνητικού δημοψηφίσματος να προστεθεί και το προεδρικό δημοψήφισμα όπως επίσης και το δημοψήφισμα με πρωτοβουλία των πολιτών, με την εξής διατύπωση: «Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκηρύσσει με διάταγμα δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα, είτε κατά την κρίση του είτε εφόσον το ζητήσουν τουλάχιστον 500.000 εκλογείς ή 100.000 εκλογείς και συναινέσουν 120 βουλευτές ή ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας του όλου αριθμού των βουλευτών, που λαμβάνεται με πρόταση του υπουργικού συμβουλίου.».
Γ. Κατρούγκαλος, Η αυτοδυναμία προκύπτει ως ανάγκη λόγω της έλλειψης συμμαχιών, Συνέντευξη στη Βασιλική Σιούτη
Γ. Κασιμάτης, Ομότιμος καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Συνέντευξη στην Β. Φωτοπούλου, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 03.02.2013
Προτείνεται η «[Θ]έσπιση ολοκληρωμένου συστήματος δημοψηφισμάτων, που θα αντικαταστήσει το ισχύον σήμερα. Το σύστημα αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει όλων των κατηγοριών τα δημοψηφίσματα για ορισμένα βασικά για το λαό ζητήματα: δημοψηφίσματα υποχρεωτικά (ιδίως για παραχωρήσεις δικαιωμάτων και αρμοδιοτήτων και για κάθε περιορισμό εθνικής κυριαρχίας), προαιρετικά, αλλά αποφασιστικά, γνωμοδοτικά (με αυτά ασκείται πίεση στην πολιτική ηγεσία), δημοψηφίσματα στην Τοπική και Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση και δημοψηφίσματα λαϊκής πρωτοβουλίας με συγκέντρωση υπογραφών (πολύ σημαντικός θεσμός). Οι λεπτομέρειες άλλη φορά».
Γ.Α. Τασόπουλος, Τα θεσμικά αντίβαρα της εξουσίας και η αναθεώρηση του Συντάγματος, εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα – Θεσσαλονίκη, 2007
Ο συγγραφέας προτείνει τη συνταγματική και νομοθετική διαμόρφωση αποφασιστικών θεσμών άμεσης δημοκρατίας (δημοψήφισμα και λαϊκή πρωτοβουλία) με την αναγκαία πρόβλεψη αποτελεσματικών μηχανισμών κοινοβουλευτικού και δικαστικού ελέγχου του ερωτήματος, πριν από την διεξαγωγή του, καθώς και με τον περιορισμό να μην τίθενται ζητήματα που συνεπάγονται περιορισμούς θεμελιωδών δικαιωμάτων. Επιπλέον, θα πρέπει να τίθεται αριθμητικό όριο στα δημοψηφίσματα ανά βουλευτική περίοδο ή άλλος τρόπος κατοχύρωσης της νομοθετικής αρμοδιότητας της Βουλής ή, σε κάθε περίπτωση, η Βουλή να έχει την δυνατότητα οποτεδήποτε να καταργεί με νόμο διατάξεις που υιοθετήθηκαν μέσα από διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας.
