Του Χαράλαμπου Ανθόπουλου, Καθηγητή Δικαίου και Διοίκησης ΕΑΠ
Μεταξύ των συνταγματικών διατάξεων που κρίθηκαν αναθεωρητέες από την προηγούμενη Βουλή περιλαμβάνεται και το άρθρο 54 παρ. 1 Συντ., το οποίο προβλέπει (α) ότι το εκλογικό σύστημα και οι εκλογικές περιφέρειες ορίζονται με (τυπικό) νόμο, που (β) ισχύει κατ’ αρχήν από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός αν προβλέπεται η ισχύς του άμεσα από τις επόμενες εκλογές με ρητή διάταξη που ψηφίζεται με την πλειοψηφία τουλάχιστον των δύο τρίτων (200) του όλου αριθμού των βουλευτών. Η ανωτέρω υπό (β) ρύθμιση θεσπίστηκε με την αναθεώρηση του 2001 για να σταματήσει το διαχρονικό κατάντημα «κάθε εκλογή σχεδόν να έχη και τον εκλογικόν της νόμον» (Αλ. Βαμβέτσος), που συνεχίστηκε και στη Μεταπολίτευση. Μολονότι η ρύθμιση αυτή δεν κατάφερε τελικά να εξασφαλίσει κάποια σταθερότητα του εκλογικού συστήματος, αφού μετά τη θέσπισή της το εκλογικό σύστημα άλλαξε ήδη τρεις φορές (ν. 3231/2004, ν. 3636/2008, ν. 4406/2016), εν τούτοις αφαίρεσε από την εκάστοτε κοινοβουλευτική πλειοψηφία τη δυνατότητα χρήσης του εκλογικού συστήματος ως μέσου για την εξυπηρέτηση των συγκυριακών κομματικών της συμφερόντων, και συνάντησε τη διεθνή επιδοκιμασία ως παράδειγμα «καλής πρακτικής» στο πεδίο του συνταγματικού εκλογικού δικαίου. Πάντως είναι μια ρύθμιση που δεν έχει θεματική συνάφεια με το εκλογικό σύστημα, είτε με τη στενή έννοιά του, δηλαδή με το συγκεκριμένο είδος του (αναλογικό, πλειοψηφικό, μικτό, κ.λπ.), είτε με την ευρεία έννοιά του, που περιλαμβάνει και τον καθορισμό των εκλογικών περιφερειών και τον τρόπο εκλογής των βουλευτών (με ή χωρίς σταυροδοσία), και θα μπορούσε να περιληφθεί και σε ξεχωριστή διάταξη από εκείνη του άρθρου 54 παρ. 1 Συντ.
Στην αναθεωρητική απόφαση της προηγούμενης Βουλής περιλαμβάνεται η πρόταση αναθεώρησης του άρθρου 54 παρ. 1 Συντ. κατά το μέρος που αφορά το καθ’ εαυτό εκλογικό σύστημα υπό τη στενή έννοια του όρου, με σκοπό τη συνταγματική κατοχύρωση του αναλογικού συστήματος ως πάγιου εκλογικού συστήματος με μια ελαφρά ενίσχυση του πρώτου κόμματος (βλ. και την πρόταση για εισαγωγή ερμηνευτικής δήλωσης στο άρθρο 54 Συντ.). Η πρόταση αυτή δεν συγκέντρωσε 180 ψήφους, συνεπώς για την αποδοχή της χρειάζονται τουλάχιστον 180 ψήφοι στην Αναθεωρητική Βουλή. Ως προς τη συνταγματοποίηση ενός συγκεκριμένου εκλογικού συστήματος, η Αναθεωρητική Βουλή μπορεί να αποφασίσει ελεύθερα, χωρίς να δεσμεύεται από την κατεύθυνση της πρώτης Βουλής, δεν έχει όμως την αρμοδιότητα να επεκταθεί στο θέμα των χρονικών και διαδικαστικών περιορισμών στην εφαρμογή νέου εκλογικού νόμου αφού το άρθρο 54 παρ. 1 Συντ. είναι «ανοιχτό προς αναθεώρηση» μόνο για το εκλογικό σύστημα καθ’ εαυτό και τα αναγκαίως συνδεδεμένα με αυτό θέματα (π.χ. ενδεχομένως και για τις εκλογικές περιφέρειες ή τον τρόπο εκλογής των βουλευτών), όχι όμως για όλα τα θέματα στα οποία αναφέρεται (βλ. για τη δέσμευση της Αναθεωρητικής Βουλής ως προς το θεματικό αντικείμενο, Ν. Παπασπύρου, Αναθεώρηση του Συντάγματος: συναινέσεις και δεσμεύσεις, σε: constitutionalism.gr).
