Category Archives: Συνταγματισμός

Το συνταγματικό δίκαιο στον 21ο αιώνα

Χαράλαμπος Ανθόπουλος, Καθηγητής Δικαίου και Διοίκησης ΕΑΠ

Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ο Santi Romano είχε παρομοιάσει το συνταγματικό δίκαιο με τον κορμό ενός δέντρου, από τον οποίο ξεκινούν και τρέφονται οι άλλοι κλάδοι του δικαίου. Η αλήθεια είναι ότι η παρομοίωση αυτή, που παραπέμπει στην ιδέα ενός «ολικού» Συντάγματος το οποίο έχει μια σχεδόν απεριόριστη ακτίνα δράσης στην εθνική έννομη τάξη,… Read More »

Brief thoughts on the popular character of the Greek constitutionalism

Iphigeneia Kamtsidou, Assoc. Professor, Law School, AUTH

Dear colleagues and friends The pandemic has prevented us from meeting, getting to know each other and possibly arguing strongly, trying to give meaning to words whose multiple use risks diminishing their scientific value. Populism and populist constitutionalism are terms that attempt to describe the causes or aspects of the crisis endemic to modern institutions… Read More »

Η παραγνωρισμένη Επανάσταση: Το 1862 ως προέκταση και ολοκλήρωση του 1821

Γιώργος Σωτηρέλης, Καθηγητής συνταγματικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Έχω βαθύτατη πεποίθηση, εδώ και πολλά χρόνια, ότι για την πλήρη κατανόηση  της σημασίας και του ρόλου της Επανάστασης του 1821, ως προς την διαμόρφωση της συνταγματικής μας πραγματικότητας, απαιτείται  μια συνολικότερη ένταξή της, στο πλαίσιο του ελληνικού δημοκρατικού συνταγματισμού.  Για να γίνει δε αυτό, είναι νομίζω απαραίτητη μια από κοινού θεώρησή της με την… Read More »

Το πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος του 1827

Προκόπιος Παυλόπουλος, Τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Πρόλογος Ήδη από την 18η Απριλίου 1823, η Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους που ψήφισε -κατ’ αναθεώρηση του «Προσωρινού Πολιτεύματος της Ελλάδος» του 1822- τον «Νόμον της Επιδαύρου», είχε προαναγγείλει την Γ΄ Εθνοσυνέλευση.  Και τούτο διότι τότε αποφασίσθηκε «να προσδιορισθή Εθνική Συνέλευσις εις ανάκρισιν του Πολιτεύματος μετά διετίαν».  Κατ’ εφαρμογή της ως άνω απόφασης, η Γ΄… Read More »

Η λογική προτεραιότητα της δημοκρατικής ιδέας απέναντι στη φιλελεύθερη: μια σταθερά του ελληνικού συνταγματισμού

Αντώνης Μανιτάκης, Ομ. Καθηγητής Νομικής Σχολή ΑΠΘ

1.Παρατηρώντας κανείς  την εμφάνιση και θεσμική συνάρθρωση  των ιδεωδών που εμψύχωσαν  την ελληνική επανάσταση, θα κατέληγε  στη διαπίστωση ότι τα επαναστατικά συντάγματα και ο νεογέννητος ελληνικός συνταγματισμός διαπνέονταν, κυρίως αν όχι αποκλειστικά, από την ιδέα της Ελευθερίας. Η πρόσληψη αυτή της εθνικής μας επανάστασης αντικατόπτριζε, είναι αλήθεια, μια εξόφθαλμη  πραγματικότητα και αποκάλυπτε έναν διακαή πόθο: της… Read More »

Les vicissitudes de l’État de droit dans l’Union européenne

Κώστας Γιαννακόπουλος, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Kείμενο διαδικτυακής διάλεξης στο Πανεπιστήμιο Jean Moulin Lyon 3 με θέμα « Les vicissitudes de l’État de droit dans l’Union européenne»

Ο δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας του νόμου ως ενδιάμεσος μεθοδολογικός τόπος της Νομικής Επιστήμης

Χάρης Δ. Χίου, Υπ. Διδ. Νομικής Σχολής Α.Π.Θ.

Οι επιμέρους μεθοδολογικές προσεγγίσεις που επιφυλάσσει η νομική επιστήμη για το δίκαιο, εγγράφονται στο φάσμα που αναπτύσσεται μεταξύ του ακραίου νομικού θετικισμού και του νομικού ρεαλισμού, μεταξύ της απόλυτης δέσμευσης και της απόλυτης ελευθερίας του ερμηνευτή των κανόνων δικαίου. Η περιγραφική προσέγγιση της (συνταγματικής) έννομης τάξης καταδεικνύει ότι η καταγραφή του δικαίου όπως πραγματικά είναι… Read More »

Η εδραίωση της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας ως εγγύησης της Ελευθερίας

Προκόπιος Παυλόπουλος, τ. Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Το «ιδεολογικό» υπόβαθρο της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, και ιδίως εκείνο που αφορά τους άρρηκτους δεσμούς της με την Ελευθερία, είχε διαμορφωθεί αρκετά χρόνια πριν ξεκινήσουν οι διεργασίες -κατά κανόνα «επαναστατικές», τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την Ηπειρωτική Ευρώπη-ολοκληρωμένης θεσμικής και πολιτικής εδραίωσής της.  Επίσης, είχε προηγηθεί η εν σπέρματι εμφάνιση και εκείνου του, εξίσου  θεμελιώδους, χαρακτηριστικού της… Read More »

«Κοινό περί δικαίου αίσθημα»; Ανασκευή και εποικοδομητική αντιπρόταση

Κώστας Σταμάτης, Καθηγητής φιλοσοφίας του δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ

Αμέτρητο πλήθος νομικών, πολιτευτών, διαμορφωτών κοινής γνώμης και απλών ανθρώπων συνεχίζουν στον 21ο αιώνα να ομνύουν σε ό,τι αποκαλούν με ευκολία και δίχως αναστοχασμό «κοινό περί δικαίου αίσθημα». Ας προσπαθήσουμε να βάλουμε σε μια εύλογη σειρά τις σκέψεις μας γύρω από αυτό το τόσο προσφιλές επινόημα, ιδιαίτερα μάλιστα στη χώρα μας. Πριν απ’ όλα, προσήκει… Read More »

Οι σχέσεις Κράτους-Οικουμενικού Πατριαρχείου ως ιδιαίτερη πτυχή της συνάρτησης Κράτους-Εκκλησίας κατά το ελληνικό Σύνταγμα και το ειδικό καθεστώς των Μητροπόλεων Δωδεκανήσου

Το πάντα επίκαιρο ζήτημα της διάκρισης κράτους – εκκλησίας, καθιστά θεμελιώδεις συνταγματικές έννομες σχέσεις πιο ευαίσθητες από ποτέ δημιουργώντας την ανάγκη σαφούς, κυρίως μεθοδολογικής, αποσαφήνισης.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως οιονεί «Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου», συνδέεται με τον Ελληνικό Κράτος υπό το καθεστώς της «οιονεί » ομοταξίας και όχι του συστήματος της παραδοσιακής πολιτειοκρατίας, όπως η Εκκλησία της Ελλάδος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα θεσμικά οι σχέσεις τους να διέπονται και να καθορίζονται με Συμφωνίες, συνεχή διάλογο, χωρίς μονομερείς ενέργειες και πρωτοβουλίες από πλευράς του κράτους. Το πλαίσιο αυτό διαλαμβάνει σημαντικό αντίκτυπο στην διοικητική υπόσταση και λειτουργία των Ορθόδοξων εκκλησιαστικών Επαρχιών του Οικουμενικού Πατριαρχείου στα Δωδεκάνησα που υπάγονται διοικητικά από το ίδιο το Σύνταγμα σε αυτό (άρθρο 3 παρ. 2). Με την διαιώνιση της αμοιβαίας επιφύλαξης και με την έλλειψη στρατηγικά συνεργατικών πρωτοβουλιών μέχρι σήμερα τα αόριστα κατ’ αναλογία και μόνο εκκλησιαστικά Ν.Π.Δ.Δ. της Δωδεκανήσου, είτε βρίσκονται σε «νομοθετικό κενό», είτε περιβάλλονται από μία αναλογική εφαρμογή διατάξεων που εφαρμόζονται στην Εκκλησία της Ελλάδος ή της ημιαυτόνομης Εκκλησίας της Κρήτης, θέτοντας σοβαρούς προβληματισμούς για την ουσία του κράτους δικαίου και την εφαρμογή της θρησκευτικής ελευθερίας.
Η κατάρτιση και ψήφιση από την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου «Κανονισμού Διοίκησης και Λειτουργίας» των Επαρχιών Δωδεκανήσου καθώς και η επακόλουθη διαπιστωτική αναγνώριση από την Ελληνική Πολιτεία κατ’ εξουσιοδότηση του -κατευθυντήριου και μόνο- Ν. 4301/2014 (αρθρ. 22 και 23), τόσο του παραπάνω Κανονισμού όσο και της επίσημης πλέον αναγνώρισης της νομικής φύσης όλων των επιμέρους εκκλησιαστικών ορθόδοξων προσώπων της περιοχής ως Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου με δημοσίευση στο Φ.Ε.Κ. είναι πράξεις που θα επιλύσουν σημαντικές καθημερινές δυσλειτουργίες διασφαλίζοντας από τη μία τη χρηστή διοίκηση, διαφάνεια και νομιμότητα των ορθόδοξων εκκλησιαστικών οργανισμών της Δωδεκανήσου και αποκαθιστώντας από την άλλη τα δογματικά, διοικητικά και εκκλησιαστικά, κεκτημένα του Οικουμενικού Πατριαρχείου εντός της ελληνικής Πολιτείας υπό το πρίσμα της θρησκευτικής ελευθερίας και ισότητας.

Ζητήματα δικαστικής ανεξαρτησίας

Βασίλειος Π. Ανδρουλάκης, Πάρεδρος Σ.τ.Ε.

Η δικαστική ανεξαρτησία συνίσταται στην ελευθερία του δικαστή να αποφαίνεται αποκλειστικά με βάση τη συνείδησή του, στηριζόμενος στον νόμο, χωρίς να υπόκειται σε πιέσεις, εκφοβισμό ή επιρροή, από οποιαδήποτε πηγή και αν προέρχονται. Όπως δε επισημαίνεται, η δικαστική ανεξαρτησία  δεν είναι προνόμιο των δικαστών, αλλά εγγύηση υπέρ των πολιτών για την εμπέδωση του κράτους δικαίου… Read More »

H εντυπωσιακή, παρά την κρίση, ανθεκτικότητα του Συντάγματος. Η διαδραστική σχέση Συντάγματος και κρίσης

Αντώνης Μανιτάκης, Ομ. Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Στη μελέτη αυτή επισημαίνονται τα στοιχεία εκείνα, τόσα τα τυπικά όσο και τα ουσιαστικά, που επέτρεψαν στην ελληνική συνταγματική νομιμότητα, να αντέξει στους κραδασμούς, στις πιέσεις και στις εντάσεις της πρωτοφανούς και ατέλειωτης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης στην Ελλάδα. Και αυτό παρά την ηθικοπολιτική κατάρρευση του υπάρχοντος  πολιτικού και κομματικού συστήματος. Το κύρος και η… Read More »

Authoritarian democracy: The new enemies of democracy and human rights in Europe

Nicos C. Alivizatos, Emeritus professor, University of Athens

On the 21st of last January, that is the day after Mr Trump’s inauguration, a meeting, very important symbolically, took place in the German city of Koblenz. Situated at the confluence of the Rhine with the Moselle, Koblenz’s most significant monument is huge statue of Emperor William I on horseback; king of Prussia, the latter… Read More »

”Κοινωνικό Συμβόλαιο” και Συντάγματα

Γεράσιμος Θεοδόσης, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Χαιδελβέργης

Α) Ο Σίλερ γράφει: «Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, είναι ελεύθερος, είναι ελεύθερος, ακόμα και αν ήταν γεννημένος με αλυσίδες».  Οι αλυσίδες, τις οποίες υπαινίσσεται ο ποιητής είναι προφανώς οι αδυναμίες και οι φοβίες του ανθρώπου, κυρίως όμως η εσωτερική του ανάγκη να κοινωνεί με τους ομοίους του. «Άνθρωπος ον κοινωνικόν», για να θυμηθούμε τα λόγια… Read More »