Στη μελέτη παρατίθενται ευσύνοπτα και σχλιάζονται κριτικά οι νέες ρυθμίσεις του δεύτερου τίτλου της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση που αφορούν στις «Διατάξεις περί δημοκρατικών αρχών». Ο τίτλος αυτός περιλαμβάνει μια σειρά διαφορετικών μεταξύ τους διατάξεων, κοινός άξονας των οποίων είναι η δημοκρατική νομιμοποίηση και ο έλεγχος της ευρωπαϊκής εξουσίας, εξού και χαρακτηρίστηκε ως «ανομοιογενής κανονιστική μάζα». Ως πηγή νομιμοποίησης της Ε.Ε. αναφέρονται τα κράτη και οι ευρωπαίοι πολίτες, οι τελευταίοι πάντως όχι ως ένας ενιαίος ευρωπαϊκός λαός, ούτε όμως και ως ατομικές οντότητες, αλλά μάλλον ως πολίτες οργανωμένοι σε λαούς [Τσάτσος, Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία]. Στο άρθρο 10 αποτυπώνεται η αρχή της αντιπροσώπευσης, ενώ στο άρθρο 11 αποτυπώνεται η διαβουλευτική και συμμετοχική διάσταση της δημοκρατίας της ΕΕ. Παράλληλα, με το συνδυασμό των τριών άρθρων 10, 11 ΣΕΕ (αντιπροσωπευτική δημοκρατία με εκφάνσεις διαβούλευσης και συμμετοχής) και 12 (για το ρόλο των εθνικών Κοινοβουλίων) γίνεται προσπάθεια να αντικρουστούν οι αιτιάσεις περί δημοκρατικού ελλείμματος. Οι ιδιαιτερότητες του ενωσιακού οικοδομήματος, ως ενός πολυεπίπεδου συστήματος διακυβέρνησης, επιβάλλουν ωστόσο το μετασχηματισμό του εθνικού μοντέλου δημοκρατίας, προκειμένου να ανταποκρίνεται στα νέα δεδομένα της ευρύτερης επικράτειας, της πολυγλωσσίας και της πολυεθνικότητας.
Βιβλιογραφική παραπομπή: Η αρχιτεκτονική της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, σε: Δ. Αναγνωστοπούλου (επιμ.) Δημοκρατία, Υπηκοότητα και Ισότητα στην ΕΕ, Δημοσιεύσεις Εδρας Ζαν Μοννέ, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας 2015, σελ. 10-36
