Είθισται οι τιμητικοί τόμοι που ετοιμάζονται για αφυπηρετήσαντες καθηγητές πανεπιστημίου να έχουν διαφορετική μορφή και περιεχόμενο από τον παρόντα. Εδώ ακολουθήσαμε μια άλλη συνταγή. Δεν θελήσαμε να επιμεληθούμε ένα παραδοσιακό honoris causa βιβλίο, υπό τη μορφή του χαριστηρίου σύμμεικτων κειμένων. Θελήσαμε κάτι πιο ανθρώπινο και οικείο σε εμάς: ένα αποτύπωμα της ίδιας της οικειότητας που νιώθουμε και νιώσαμε όλα τα προηγούμενα χρόνια που συνεργαστήκαμε και συνδεθήκαμε με τον Νίκο Αλιβιζάτο.
Αυτό προσπαθήσαμε.
Προετοιμάσαμε λοιπόν ένα μικρό βιβλίο αφιερωμένο στην ακαδημαϊκή συμβολή, τη δημόσια παρουσία και την εν γένει διαδρομή του Νίκου Αλιβιζάτου. Σκεφτήκαμε ότι θα πρέπει να χωρίσουμε την ύλη του σε θεματικές που αφορούν την ακαδημαϊκή του πορεία και τις δημόσιες παρεμβάσεις του. Έτσι απευθυνθήκαμε σε πρόσωπα δικά του, πρόσωπα με τα οποία συνδέθηκε στο διάβα των τελευταίων πενήντα ετών, αλλά και πιο πίσω, στα οποία αναθέσαμε από μια θεματική.
Στο βιβλίο αυτό προσπαθήσαμε να δώσουμε μια πιο ζωντανή και άμεση μορφή που να καλύπτει τα κρίσιμα ακαδημαϊκά, θεσμικά και πολιτικά επίδικα στα οποία αφιέρωσε τη δράση του ο Νίκος Αλιβιζάτος και στων οποίων τη συγκρότηση και την αντιμετώπιση συνέβαλε αποφασιστικά με τις μελέτες του, τη διδασκαλία του και τη δημόσια δράση του.
Τέτοια είναι:
η μέθοδος της συνταγματικής ιστορίας και η εισαγωγή της στις ελληνικές νομικές σπουδές,
η μελέτη των πολιτικών θεσμών σε κρίση στον ελληνικό 20ό αιώνα,
η συμβολή του στη διαμόρφωση μιας σχολής ή αντίληψης κατανόησης της ιστορικής πορείας του ελληνικού κράτους μέσω της έμφασης στους θεσμούς,
οι σχέσεις του με τον δυτικό μαρξισμό και τη μεταρρυθμιστική Αριστερά,
η διδασκαλία του στη Νομική Αθηνών,
η συμβολή του στη διαμόρφωση μιας νομικής θεωρίας των θεσμικών αντιβάρων στην Ελλάδα,
οι θέσεις του για τη μορφή του πολιτεύματος και ο νομικός αγώνας του για τη βασιλική περιουσία,
οι θέσεις και προτάσεις του για τις σχέσεις κράτους-Εκκλησίας και τη θρησκευτική ελευθερία,
οι θέσεις του για τη συνταγματική θέση των ενόπλων δυνάμεων και την εναλλακτική θητεία,
οι θέσεις του για τη συνταγματική θέση του πανεπιστημίου στο ελληνικό πολίτευμα,
οι θέσεις του για την αλλαγή του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου,
η συμβολή του στην προστασία και τη μελέτη της ελευθερίας της έκφρασης,
η συμβολή του στην προστασία των προσωπικών δεδομένων,
η συμβολή του στην προστασία του περιβάλλοντος,
η συμβολή του στην καθιέρωση του συμφώνου συμβίωσης στην Ελλάδα,
η ενασχόλησή του με την προστασία των μεταναστών και το πολιτικό άσυλο,
η ενασχόλησή του με τις συνταγματικές αναθεωρήσεις στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, με έμφαση στην αναθεώρηση του 2001,
η παρουσία του ως δικηγόρου στο Συμβούλιο της Επικρατείας και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου,
η συμβολή του στον αγώνα εναντίον της Χρυσής Αυγής,
ο ακτιβισμός του υπέρ των δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στο πλαίσιο της κοινωνίας των πολιτών και δη της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Θελήσαμε τα κείμενα αυτού του βιβλίου να απευθύνονται σε όσο πλατύτερο κοινό γίνεται. Να είναι όσο γίνεται πιο απλά, κατανοητά, χωρίς περίπλοκες διατυπώσεις ή πολλές υποσημειώσεις, με μόνιμη τη μέριμνα μέσα από τις σελίδες του να αναδειχθούν τα μεγάλα αυτά κεφάλαια της ελληνικής πολιτικής ζωής υπό την οπτική του έργου του Νίκου Αλιβιζάτου, ως καθηγητή και δημόσιου διανοούμενου. Οι συγγραφείς ανταποκρίθηκαν με κέφι στην προσδοκία μας και αυτό μας ικανοποιεί πολύ.
Πιστεύουμε πως δεν θα άρμοζε στον άνθρωπο ένας βαρετός έπαινος στα επιτεύγματά του. Ενθαρρύναμε συμβολές οι οποίες δεν θα δίσταζαν να εκφράσουν τεκμηριωμένες διαφωνίες και κριτική, όπου αυτό θεωρούνταν ενδεδειγμένο από τους συγγραφείς. Εξάλλου, κι εμείς οι ίδιοι πλείστες φορές δεν συμφωνήσαμε με τον τιμώμενο. Τον αγαπάμε όμως πολύ!
Ζητήσαμε κείμενα που συνδυάζουν το βίωμα με την ανάλυση, γραπτά που φέρουν μνήμες χωρίς όμως να είναι αποκλειστικά βιογραφικού χαρακτήρα. Για το λόγο αυτό, εξάλλου, διαλέξαμε αυτή την πολυσχιδή θεματική, η οποία νομίζουμε ότι ανταποκρίνεται στις μεγάλες διάρκειες της συμβολής του Νίκου Αλιβιζάτου.
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλους τους συγγραφείς που με θέρμη ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας. Ευχαριστούμε επίσης, πρώτα απ’ όλα, την Αναστασία Λαμπρία και τον Κώστα Παπαδόπουλο των εκδόσεων Ποταμός για την έξοχη συνεργασία· τη Ρόζα Κοβάνη για την επιμέλεια των κειμένων· τον Αλέκο Λεβίδη για το εξώφυλλο που φιλοτέχνησε αφιλοκερδώς για το βιβλίο μας και, τέλος, τη Σοφία Πανούση από το γραφείο του Νίκου Αλιβιζάτου για τη φροντίδα και την αγάπη της, χρόνια τώρα…
Στόχος μας ήταν να αφήσουμε μια παρακαταθήκη που θα δώσει χαρά στον τιμώμενο, αλλά και θα εξοικειώσει ένα πλατύτερο κοινό με το εύρος της ακαδημαϊκής του προσωπικότητας. Το αξίζει με το παραπάνω.
Ελπίζουμε πως κάτι καταφέραμε. Ο λόγος στον αναγνώστη.
