Η μεταρρύθμιση της εκλογικής νομοθεσίας (άρθρο 32 του Εκλογικού Κώδικα) το 2021 και το 2023, με την οποία απαγορεύτηκε η συμμετοχή στις βουλευτικές εκλογές κομμάτων που η φανερή ή υποκρυπτόμενη ηγεσία τους αποτελείται από πρόσωπα καταδικασμένα για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, έχει καταστεί ήδη αντικείμενο έντονης νομικής συζήτησης και πολιτικής αντιπαράθεσης *. Η σχετική κρίση ανήκει προεκλογικά στο Α1 τμήμα του Αρείου Πάγου, αφού εκείνο ανακηρύσσει τους συνδυασμούς υποψηφίων, αλλά και μετεκλογικά στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο (ΑΕΔ) καθώς αυτό είναι, σύμφωνα με τα άρθρα 58 και 100 του Συντάγματος, ο τελικός κριτής της νομιμότητας των εκλογών. Προϋπόθεση για να επιληφθεί του ζητήματος το ΑΕΔ είναι να υποβληθούν σχετικές ενστάσεις από εκλογείς ή υποψήφιους των περιφερειών όπου εξελέγησαν οι καθ’ ων η ένσταση βουλευτές μέσα σε διάστημα 15 ημερών από την ανακήρυξη των βουλευτών. Αν το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο κρίνει ότι πρόσωπο καταδικασμένο για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση «έχει τοποθετήσει εικονική ηγεσία ή έχει τον ηγετικό πολιτικό ρόλο προς το εκλογικό σώμα», τότε μπορεί να διατάξει την έκπτωση των βουλευτών του συγκεκριμένου κόμματος από το αξίωμά τους ανατρέποντας την κρίση του Α1 τμήματος του Αρείου Πάγου που τους ανακήρυξε ως υποψηφίους. Σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε να ανακατανείμει τις έδρες, σύμφωνα με τις παραγράφους 3 και 4 του άρθρου 32 του ν. 345/1976, στα υπόλοιπα κόμματα, κατ’ αναλογία της εκλογικής τους δύναμης, εφόσον κρίνει ότι, ενόψει της φύσης της εκλογικής παράβασης, είναι περιττή η επανάληψη της ψηφοφορίας (πρακτικά δηλ. ότι δεν θα μεταβάλλονταν ουσιωδώς οι συσχετισμοί δυνάμεων μεταξύ τους). Όλα αυτά βέβαια τελούν υπό την περαιτέρω προϋπόθεση ότι το ΑΕΔ θα κρίνει ως σύμφωνη με το Σύνταγμα την παραπάνω μεταρρύθμιση της εκλογικής νομοθεσίας, επιβεβαιώνοντας τη σχετική παραδοχή του Α1 τμήματος του Αρείου Πάγου (8/2023). Αντίστροφα βέβαια πρόσωπο καταδικασμένο για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, η υποψηφιότητα του οποίου έχει απορριφθεί από το Α1 τμήμα του Αρείου Πάγου, μπορεί να προσφύγει με ένσταση στο ΑΕΔ μέσα στην ίδια προθεσμία, ζητώντας να κριθεί αντισυνταγματικός ο αποκλεισμός του και να επαναληφθούν οι εκλογές. Το ΑΕΔ συγκροτείται συγκροτείται από τους Προέδρους του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, από τέσσερις συμβούλους της Επικρατείας και από τέσσερις αρεοπαγίτες και η έκδοση των αποφάσεών του σε παρόμοιες υποθέσεις γίνεται συνήθως σε σχετικά σύντομο χρόνο, δηλαδή σε έναν χρονικό ορίζοντα κάποιων μηνών, λόγω της μείζονος σπουδαιότητάς τους.
