Μεταξύ των επικείμενων νομοθετικών πρωτοβουλιών αναμένεται ότι θα είναι η διαμόρφωση πλαισίου για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των Ελλήνων και Ελληνίδων που διαμένουν στην αλλοδαπή. Πρόκειται σε επίπεδο αρχής για σημαντική μεταρρύθμιση, με την οποία υλοποιείται η συνταγματική πρόβλεψη του άρθρου 51 παρ. 4 του Συντάγματος.
Τι λέει το Σύνταγμα; Ότι με νόμο που ψηφίζεται με πλειοψηφία τουλάχιστον 200 βουλευτών μπορεί να ρυθμίζεται η «άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια». Με άλλα λόγια, δεν αποφασίζουμε να δώσουμε δικαίωμα ψήφου σε οποιονδήποτε τρίτο, απλά διευκολύνουμε «την άσκηση» του δικαιώματος από Έλληνες πολίτες που έχουν εκλογικό δικαίωμα. Πρόκειται για πολίτες που μετέχουν στη λαϊκή κυριαρχία όπως και εμείς, αλλά δεν βρίσκονται στην Επικράτεια τη μέρα των εκλογών. Επομένως, επιφύλαξη σε επίπεδο αρχής ή εξάρτηση της συμμετοχής από ουσιαστικούς όρους είναι αδικαιολόγητη.
Περαιτέρω, εφόσον πρόκειται για ρύθμιση της «άσκησης» του δικαιώματος, η ψήφος τους πρέπει να έχει την ίδια έννομη ισχύ που έχει κάθε άλλη ψήφος. Αυτονόητο είναι ότι πρέπει να συνυπολογίζεται στη συνολική εκλογική δύναμη κάθε κόμματος στην Επικράτεια. Κατά μείζονα λόγο, καθώς ο αριθμός εδρών των κομμάτων προκύπτει με βάση τις ψήφους στην Επικράτεια. Κάθε άλλη εκδοχή θα οδηγούσε σε τεμαχισμό του λαού, προσβολή της ισότητας της ψήφου και υπέρβαση της εξουσίας που παρέχει το άρθρο 51 παρ. 4 Σ.
Υπάρχει ωστόσο ένα δυσχερές ζήτημα. Εφόσον για τη συμμετοχή αρκεί η εγγραφή στους κοινούς εκλογικούς καταλόγους των περιφερειών (από τους οποίους οι εκλογείς της αλλοδαπής θα αποσπώνται με δήλωσή τους μόνο για τη συγκεκριμένη εκλογή), ερωτάται αν θα πρέπει να συνυπολογίζεται η ψήφος στα αποτελέσματα και στις οικείες εκλογικές περιφέρειες. Αν δεν μετέχουν σε εκλογικές περιφέρεις, μήπως θίγεται η ισότητα της ψήφου ή η αντιπροσωπευτική αρχή; Η γνώμη μου είναι ότι ο συνυπολογισμός μόνο στην εκλογική δύναμη της Επικράτειας είναι επιτρεπτός. Με τη δήλωσή τους, οι εκλογείς αποσπώνται από τη διαδικασία της οικείας περιφέρειας, ενώ συγκρότηση ειδικών περιφερειών στην αλλοδαπή είναι δυσχερής διότι δεν υπάρχει νόμιμος πληθυσμός. Σε κάθε περίπτωση, το ισχύον εκλογικό σύστημα συνδέει τον αριθμό των εδρών με την εκλογική δύναμη στην Επικράτεια, ενώ κατά το Σύνταγμα οι βουλευτές αντιπροσωπεύουν το Έθνος. Εάν όμως αλλάξει κατά τούτο το εκλογικό σύστημα, τότε το πρόβλημα πρέπει να ξεπερασθεί με ειδική συνταγματική ρύθμιση.
Καταλήγουμε με όσα είχαμε την ευκαιρία να τονίσουμε σε επιφυλλίδα μας στις 16 Μαΐου 2018: Στην Εθνική Συνέλευση του 1862 δικαίωμα ψήφου είχαν όλοι οι έλληνες υπήκοοι «οπουδήποτε εκτός της Ελλάδος ευρισκόμενοι». Πολλοί ψήφισαν στα προξενεία. Ο Χαρίλαος Τρικούπης ήταν αντιπρόσωπος Λονδίνου. Ο Γεώργιος Αβέρωφ, Καΐρου. Δεν υπολειπόμεθα αυτών σε δημοκρατικότητα.
Δημοσιεύθηκε στην εφημεριδα Τα Νέα στις 20 Σεπτεμβρίου 2019
