Τα προνόμια του δημοσίου στη διοικητική δίκη

Κουφογιαννίδης Γ. Βασίλειος, Πάρεδρος Διοικητικού Πρωτοδικείου

O έλληνας νοµοθέτης έχει αποδώσει στο ∆ηµόσιο (και στα νοµικά πρόσωπα που εξοµοιώνονται µε αυτό) διάφορα ουσιαστικά, διαδικαστικά και δικονοµικά προνόµια τα οποία, στις δίκες όπου είναι διάδικος, το καθιστούν σε ευνοϊκότερη θέση έναντι του ιδιώτη αντιδίκου του. Η έρευνα εστιάζει στα προνόµια που απολαµβάνει το ∆ηµόσιο στη διοικητική δίκη, δηλαδή στο πλαίσιο εκδίκασης διαφοράς από υποκείµενη έννοµη σχέση δηµοσίου δικαίου, όπου το ∆ηµόσιο (ή το προς αυτό εξοµοιούµενο νοµικό πρόσωπο) έχει θίξει τα συµφέροντα του ιδιώτη κατά την άσκηση δηµόσιας εξουσίας (imperium), κατ’ εξυπηρέτηση σκοπού δηµοσίου συµφέροντος. Συγκεκριµένα ερευνάται, σε κάθε περίπτωση, η συµφωνία των προνοµίων αυτών µε την αρχή του κράτους δικαίου, ειδικότερες εκφάνσεις της οποίας είναι οι αρχές της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. δ΄ του Συντάγµατος) και της ισότητας (άρθρο 4 παρ. 1 Σ), το δικαίωµα σε δικαστική προστασία (άρθρο 20 παρ. 1 Σ) και δίκαιη δίκη (άρθρο 6 παρ. 1 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης για τα ∆ικαιώµατα του Ανθρώπου), και η προστασία της ιδιοκτησίας-περιουσίας (άρθρα 17 Σ και 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣ∆Α).
Κρίσιµο είναι να σηµειωθεί πως τα υπό έρευνα θέµατα ανήκουν στο χώρο του ∆ηµοσίου ∆ικαίου, ειδικότεροι τοµείς του οποίου είναι αφενός το Συνταγµατικό ∆ίκαιο και αφετέρου το ∆ιοικητικό ∆ίκαιο, ουσιαστικό και δικονοµικό. Οποιαδήποτε ενθάδε αναφορά στο Ιδιωτικό ∆ίκαιο και την πολιτική δίκη, ως απόρροια διαφοράς από έννοµη σχέση στην οποία το ∆ηµόσιο έχει θίξει τα συµφέροντα του αντιδίκου του ενεργώντας σαν ιδιώτης (fiscus), είναι συνοπτική και ενδεικτική, µόνο προς το
σκοπό της απόδοσης µιας περισσότερο ολοκληρωµένης εικόνας για το όλο αντικείµενο της µελέτης.
Στο πρώτο και γενικό µέρος της παρούσας µελέτης γίνεται κατ’ αρχάς συνοπτική παρουσίαση κρίσιµων για την κατανόηση του θέµατος βασικών εννοιών (προνόµιο, κράτος δικαίου, αρχή της αναλογικότητας, αρχή της ισότητας, δικαίωµα δικαστικής προστασίας, ισότητα των διαδίκων, δικαίωµα στην ιδιοκτησία – περιουσία, διαφορά ιδιωτικού και δηµοσίου δικαίου, διαφορά πολιτικής και διοικητικής δίκης).
Στο δεύτερο και ειδικό µέρος, παρουσιάζονται ένα-ένα τα σηµαντικότερα προνόµια του ∆ηµοσίου και των εξοµοιούµενων προς αυτό νοµικών προσώπων στη διοικητική δίκη, µε αναφορά τόσο στη σχετική νοµολογία των ελληνικών δικαστηρίων και του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου των ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου (Ε∆∆Α) όσο και στη νοµική θεωρία. Σε κάθε περίπτωση ερευνάται η συµφωνία των προνοµίων αυτών αφενός µε το Σύνταγµα και αφετέρου µε το διεθνές δίκαιο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, ιδίως την ΕΣ∆Α.