Παναγιώτης Α. Τσάφος: Σύγχρονος Ευρωπαϊκός Συνταγματισμός. Τα μνημόνια της Ελλάδας και Πορτογαλίας ως σημείο καμπής. Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2022. Πρόλογος: Γιώργος Σωτηρέλης, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Με ιδιαίτερη χαρά αποδέχθηκα την πρόταση να προλογίσω την ανά χείρα έκδοση της μελέτης του Παναγιώτη Τσάφου. Όχι μόνον διότι βασίζεται σε διδακτορική διατριβή της οποίας ήμουν επιβλέπων καθηγητής, αλλά και διότι μου δίνει την ευκαιρία να αναδείξω τόσο την πρωτοτυπία του θέματός της όσο και την ιδιαιτερότητα της επιστημονικής του πραγμάτευσης.
Για τα μνημόνια, γενικώς, και για το μνημόνιο της Ελλάδας, ειδικότερα, έχουν ήδη γραφεί πολλά και ενδιαφέροντα επιστημονικά κείμενα, μελέτες και άρθρα. Ωστόσο κανένα από αυτά, από όσο γνωρίζουμε, δεν προσέγγισε το θέμα από συγκριτική σκοπιά και μάλιστα με αφετηρία τον σύγχρονο ευρωπαϊκό συνταγματισμό. Στο σημείο αυτό η μελέτη του Παναγιώτη Τσάφου αποτελεί πράγματι συμβολή, διότι μέσω της παράλληλης εξέτασης των δύο μνημονίων αποκτούμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα τόσο των συνθηκών που καθόρισαν τις συγκεκριμένες θεσμικές εξελίξεις όσο και των αιτίων που τελικά οδήγησαν στην διαφορετική εφαρμογή τους.
Πρέπει να εξαρθεί επίσης το ότι η ανά χείρας μελέτη, παρότι κατ’αρχήν εστιάζει στις συνταγματικές και στις ευρύτερες θεσμικές παραμέτρους των δύο μνημονίων, δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει και μια ευρεία γκάμα διεπιστημονικών εργαλείων, από τον χώρο, ιδίως, της πολιτικής και της οικονομικής επιστήμης. Αυτά, αφ’ενός μεν καθιστούν πιο ενδιαφέρον το όλο θεωρητικό εγχείρημά αφ’ετέρου δε του προσδίδουν μεγαλύτερο αναλυτικό βάθος και πειστικότερη τεκμηρίωση ως προς τις ουσιαστικές ομοιότητες και διαφορές των δύο έννομων τάξεων που εξετάζει. Κατ’επέκτασιν δε και ως προς τα ειδικότερα πολιτικοθεσμικά αντανακλαστικά τους, που είχαν ως αποτέλεσμα η μεν Πορτογαλία να εστιάσει στην συναινετική –και εν τέλει περισσότερο αποτελεσματική– διαχείριση της κρίσης η δε χώρα μας να εγκλωβισθεί στην μέγγενη πολλαπλών διχασμών, οι οποίοι, με επίκεντρο τα μνημόνια, όχι μόνον καθυστέρησαν απελπιστικά –και με μεγάλο θεσμικό κόστος– την υπέρβαση της κρίσης αλλά και αναδιέταξαν πλήρως το πολιτικό σκηνικό.
