Τα κόμματα και η άμυνα της δημοκρατίας μετά τις εκλογές της 25ης Ιουνίου
Χαράλαμπος Ανθόπουλος, Καθηγητής Δικαίου και Διοίκησης ΕΑΠ
Η είσοδος στη Βουλή του κόμματος «Σπαρτιάτες» δημιούργησε την αίσθηση ότι το άρθρο 102 του νόμου 5019/2023, το οποίο εισήγαγε κώλυμα εκλογιμότητας για ορισμένα κόμματα, κατ΄ εφαρμογήν του άρθρου 29§1 Συντ., δηλαδή για την προστασία της ελεύθερης λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος, θεσπίστηκε τελικά επί ματαίω. Και τούτο διότι, αυτοί τους οποίους πρωτίστως αφορούσε η εν λόγω ρύθμιση, εν προκειμένω οι διάδοχοι και συνεχιστές της Χρυσής Αυγής, αποδείχθησαν τόσο επιτήδειοι, που κατάφεραν να «ξεγελάσουν» τον νόμο. *
Θα ήταν όμως μια πολύ χειρότερη εξέλιξη από το συγκεκριμένο γεγονός καθεαυτό, το να αποδεχθούμε μοιρολατρικά ότι η δημοκρατία δεν έχει τα μέσα να αντιμετωπίσει τους εχθρούς της, στο επίπεδο του Συντάγματος. Όσον αφορά ειδικότερα τη ρύθμιση του άρθρου 102 του νόμου 5019/2023, υπάρχουν πλέον, έστω και εκ των υστέρων, ισχυρές ενδείξεις, αν όχι αποδείξεις, ότι το κόμμα «Σπαρτιάτες» ενέπιπτε σε αυτήν. Πράγματι, μέρα με τη μέρα, γίνεται όλο και πιο σαφές, ότι ηγετικό πολιτικό ρόλο προς το εκλογικό σώμα, σε σχέση με το κόμμα «Σπαρτιάτες», είχε ο αρχηγός του κόμματος «Εθνικό Κόμμα Έλληνες», δηλαδή ότι αυτός ήταν κατά την έννοια του νόμου ο «πραγματικός ηγέτης» του κόμματος «Σπαρτιάτες». Συνεπώς, το κόμμα αυτό δεν ήταν εκλόγιμο, αφού ο «πραγματικός ηγέτης» του είχε καταδικασθεί για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση. Αυτό προκύπτει, εκτός των άλλων, και από τον μεγάλο αριθμό υποψηφίων βουλευτών και εκλεγέντων βουλευτών του, που προέρχονταν από το «Εθνικό Κόμμα Έλληνες», από τη σύμπτωση των προγραμματικών θέσεων και διακηρύξεων μεταξύ των δύο αυτών κομμάτων, από την υπόκλιση του τυπικού αρχηγού του προς τον πραγματικό αρχηγό του, και από άλλα πραγματικά δεδομένα.
Οι συνάφειες αυτές δεν ήταν γνωστές στο Α1 Τμήμα του Αρείου Πάγου ούτε στα δύο κόμματα, δηλαδή το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία, που μόνον αυτά κατέθεσαν υπόμνημα ενώπιον του Αρείου Πάγου προς υποβοήθηση της κρίσης του.
Ασφαλώς όμως θα αξιολογηθούν από το Α1 Τμήμα του Αρείου Πάγου στις Ευρωεκλογές του 2024, στην περίπτωση που η εκλογική απαγόρευση του άρθρου 102 του νόμου 5019/2023 επεκταθεί και σε αυτές.
Επιπλέον, όπως ορθά έχει επισημανθεί από τον Ευ. Βενιζέλο και τον Κ. Χρυσόγονο, το ζήτημα της «εκλογιμότητας» του κόμματος «Σπαρτιάτες» θα κριθεί οριστικά στο Εκλογοδικείο, δηλαδή στο ΑΕΔ, εάν υποβληθούν ενστάσεις κατά του κύρους της εκλογής των επιτυχόντων βουλευτών τους. Στην περίπτωση όμως παραδοχής των ενστάσεων, το ΑΕΔ θα βρεθεί σε δύσκολα νομικά και πολιτικά διλήμματα, για το αν θα ακυρώσει την εκλογή και διατάξει επαναληπτική ψηφοφορία, κάτι που θα αποσταθεροποιήσει όλο το πολιτικό σύστημα ή θα μεταρρυθμίσει το εκλογικό αποτέλεσμα, προβαίνοντας σε ανακατανομή εδρών, χωρίς τη συμμετοχή των «Σπαρτιατών», κάτι που επίσης δεν είναι απροβλημάτιστο, αφού δεν υπάρχει ένα νομικό κριτήριο για τον τρόπο ανακατανομής των εδρών και για τα κόμματα που θα έχουν συμμετοχή σε αυτήν.
Όλα αυτά συνηγορούν τελικά υπέρ της αναγκαιότητας μιας πληρέστερης συνταγματικής ρύθμισης, που θα επεκτείνεται και σε δικονομικό επίπεδο, και θα προβλέπει, εκτός από τον προληπτικό έλεγχο των αντιδημοκρατικών κομμάτων, κατά το πρότυπο του άρθρου 102 του νόμου 5019/2013, αλλά με ευρύτερο πεδίο εφαρμογής ενδεχομένως και τον κατασταλτικό έλεγχό τους. Η ιστορική απόφαση 95/2023 του Α1 Τμήματος του Αρείου Πάγου δίνει τις ουσιαστικές κατευθύνσεις που πρέπει να ακολουθήσει ο συνταγματικός νομοθέτης στη ρύθμιση του θέματος αυτού.
