Η θέσπιση πληθυσμιακών κριτηρίων για την χορήγηση άδειας ίδρυσης φαρμακείου σε περιοχές όπου είναι δυνατή η ίδρυση νέων φαρμακείων συνιστά έναν περιορισμό της επαγγελματικής ελευθερίας και, ειδικότερα, του δικαιώματος πρόσβασης στο επάγγελμα του φαρμακοποιού που δεν αντίκειται ούτε στο άρθρο 5 παρ.1 Σ, ούτε στο δίκαιο της Ε.Ε., διότι επιβλήθηκε χάρη στην προστασία συνταγματικών αγαθών κατά τρόπο που δεν παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας.

Κατά τη γνώμη της πλειοψηφίας του δικαστηρίου, του ατομικού δικαιώματος της συνενώσεως (άρθρων 12 παρ. 1 του Συντάγματος, 11 της ΕΣΔΑ, 78, 79, 80 και 81 ΑΚ) απολαμβάνουν και οι υπηρετούντες στις ένοπλες Δυνάμεις, χωρίς η άσκηση του δικαιώματος αυτού να εξαρτάται από οποιαδήποτε άδεια ή έκδοση ρυθμιστικού της ασκήσεώς του τυπικού νόμου, δυναμένων να εφαρμοσθούν, ελλειπούσης ειδικής νομοθετικής ρυθμίσεως, στην προκειμένη υπόθεση, των γενικών διατάξεων των άρθρων 78 επ. ΑΚ. Εξάλλου, κανένας από τους σκοπούς του σωματείου δεν αντιτίθεται τα χρηστά ήθη ή κάποιο κανόνα δημόσιας τάξης.

Εισήγηση της Συμβούλου Επικρατείας Ειρήνης Σαρπ ενώπιον της Ολομελείας του ΣτΕ στην υπόθεση του «Μνημονίου», δικάσιμος: 23.11.2010.

Με τις διατάξεις του ν. 3371/2005 ο νομοθέτης, επιτρεπτώς κατά το άρθρο 22 παρ. 5 Συντ., επέλεξε το οργανωτικό σχήμα του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου για την υποχρεωτική επικουρική κοινωνική ασφάλιση των τραπεζοϋπαλλήλων. Οι σχετικές διατάξεις δεν αντίκεινται στο άρθρο 12 Συντ. ή το άρθρο 11 ΕΣΔΑ, διότι οι ασφαλισμένοι των υφιστάμενων αλληλοβοηθητικών ταμείων υπάγονται μεν υποχρεωτικώς στο ΕΤΑΤ, τα ταμεία όμως αυτά ούτε διαλύονται ούτε αφαιρείται η περιουσία τους. Υπό τα δεδομένα αυτά, ούτε η αρχή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης ούτε η αρχή της αναλογικότητας παραβιάζεται (μειοψ.). Εξάλλου, οι σχετικές ρυθμίσεις δεν αντίκεινται στη συμβατική ελευθερία, καθόσον δεν συντρέχει εν προκειμένω υπέρβαση των ακραίων ορίων της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος ούτε παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας (μειοψ.). Τέλος, δεν τίθεται ζήτημα παραβίασης των κανόνων του Συντάγματος και του διεθνούς δικαίου για την προστασία της ιδιοκτησίας και της συλλογικής αυτονομίας.

Οι διατάξεις του π.δ. 457/1983, κατά το μέρος που απαιτούν τη συνδρομή ιδιαιτέρων προσόντων στο πρόσωπο όχι μόνο του Διευθυντή Σπουδών, αλλά και του ιδιοκτήτη ερασιτεχνικής σχολής χορού αντίκεινται στο άρθρο 5 παρ. 1 Συντ., καθότι εισάγουν δυσανάλογο περιορισμό της οικονομικής ελευθερίας κατά παράβαση της συνταγματικής αρχής της αναλογικότητας (μειοψ.). Το ζήτημα παραπέμπεται στην επταμελή σύνθεση του Τμήματος

Η αρχή της αναλογικότητας, ως κανόνας δικαίου που θέτει όρια στον περιοριστικό του ατομικού δικαιώματος νόμο, απευθύνεται κατ’ αρχήν στο νομοθέτη. Στο πεδίο των αδικοπρακτικών σχέσεων ο νόμος προβλέπει στο άρθρο 932 Α.Κ. ότι το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση, ανάλογη με τις περιστάσεις της συγκεκριμένης περίπτωσης. Με τη διάταξη αυτή ο κοινός νομοθέτης έλαβε υπόψη του την αρχή της αναλογικότητας και, επομένως, δεν υπάρχει έδαφος άμεσης εφαρμογής του άρθρου 25 παρ. 1 εδ. δ΄ Συντ. (μειοψ.). Το ζήτημα παραπέμπεται στην επταμελή σύνθεση του Τμήματος.

Το «Οικονομικό Σύνταγμα» συνάγεται, κατά βάση, από τα άρθρα 5 και 106 του Συντάγματος, με τα οποία κατοχυρώνεται η οικονομική ελευθερία και η κρατική παρέμβαση στην οικονομία. Η σύγκρουση μεταξύ τους επιλύεται με βάση την έννοια του δημοσίου συμφέροντος, που αποτελεί όριο της οικονομικής ελευθερίας, αλλά και κριτήριο της συνταγματικότητας των περιορισμών της. Ο περιορισμός, όμως, της οικονομικής ελευθερίας πρέπει, επίσης, να σέβεται και την αρχή της αναλογικότητας και να μην θίγει την οικονομική ελευθερία στον πυρήνα της. Η νομολογία ελέγχει και διαπιστώνει τη συνδρομή του δημοσίου συμφέροντος. Λίγες φορές κρίθηκε ότι οι περιορισμοί της οικονομικής ελευθερίας δεν υπηρετούν σκοπό δημοσίου συμφέροντος. Ο «πραγματικός» έλεγχος των μέτρων παρέμβασης στην οικονομία ασκείται όταν η ρύθμιση που επελέγη τίθεται υπό την βάσανο της αρχής της αναλογικότητας. Ο δικαστής προβαίνει, πλέον, σε όλο και περισσότερο αναλυτικό και λεπτομερή έλεγχο της αναλογικότητας. Τα τελευταία χρόνια, και προφανώς υπό την πίεση του κοινοτικού δικαίου, αναπτύσσεται στα θέματα ελέγχου των μέτρων οικονομικής πολιτικής μια νομολογιακή τάση η οποία προτάσσει την