Στη νεωτερικότητα, ελάχιστες είναι οι δικαστικές αποφάσεις που άλλαξαν τον ρουν της Ιστορίας. Γνωστότερη από αυτές, η πολυσχολιασμένη Dred Scott κατά Sanford του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Ουάσιγκτον, η οποία, το 1857, κρίνοντας ότι η αμερικανική ιθαγένεια δεν μπορεί να δοθεί στους μαύρους, ακόμη και όταν αυτοί απελευθερώνονται από τα δεσμά της δουλείας, ήταν η αφορμή… Read More »
Στο φιλοσοφικό σχεδίασμα "Προς την αιώνια ειρήνη" (1795), ο Ιμμάνουελ Καντ αποτύπωσε το πολιτικό του όραμα σχετικά με την ανάδειξη μίας παγκόσμιας συνομοσπονδίας κυρίαρχων κρατών. O βαθμός πολιτικής και θεσμικής ολοκλήρωσής της αντανακλάται στο μέτρο του σεβασμού με τον οποίο αυτή αντιμετωπίζει τα προτάγματα του κοσμοπολιτικού δικαίου. Στο πέρασμα των δύο αιώνων που ακολούθησαν την… Read More »
Ένα από τα σημαντικότερα θύματα της οικονομικής κρίσης των τελευταίων ετών είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρ’ ότι οι θεσμικοπολιτικές εξελίξεις δείχνουν, ότι η Ε.Ε είναι ένας από τους παράγοντες που διαμορφώνουν και επιβάλλουν τις πιο κρίσιμες πολιτικές στα κράτη- μέλη της, ορθότερα στα κράτη που παρασύρθηκαν από την δίνη της οικονομικής κρίσης, η ίδια πραγματικότητα… Read More »
Είναι αναμφισβήτητο, ότι τόσο η χώρα μας, ειδικά, όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση, γενικότερα, βρέθηκαν αντιμέτωπες με μια πρωτοφανή κρίση που συντάραξε συθέμελα όλες τις παραδοχές και όλες τις βεβαιότητες που σφράγισαν, τις προηγούμενες δεκαετίες, τόσο την ελληνική όσο και την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. *** Ομιλία στο Συνέδριο "Ελληνική Πολιτεία και Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία" στη μνήμη των… Read More »
Η συζήτηση για την ύπαρξη ή μη ενός ‘δημοκρατικού ελλείμματος’ είναι πλούσια και η βιβλιογραφία πλέον αχανής. Η παρούσα μελέτη δε φιλοδοξεί να είναι τόσο μια συμβολή στη θεωρητική αυτή συζήτηση, όσο μία ‘ανάγνωση’ των οικείων διατάξεων της Συνθήκης της Λισαβόνας που αφορούν στην ειδικότερη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, ως θεμελιώδους συνταγματικής αρχής, όπως αυτή… Read More »
Η πρόσφατη διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση χαρακτηρίζεται ως η σημαντικότερη που γνώρισε το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα από το «Μεγάλο Κραχ» του 1929. Εξ αρχής, αναζητήθηκαν σε παγκόσμια κλίμακα τρόποι θεσμικής και νομοθετικής αντιμετώπισής της- ωστόσο, δεν αποτελεί novum η προσπάθεια αποφυγής μελλοντικών αστοχιών, μέσω της βελτίωσης των υπαρχόντων θεσμών ή της δημιουργίας νέων, τόσο σε ευρωπαϊκό,… Read More »
Το ερώτημα ποια είναι η τελεολογία (finalité) της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ανοικτό από την αρχή της διαδικασίας αυτής, όπως ανοικτή είναι κάθε ιστορική πορεία, επανέρχεται δραματικότερο σε εποχές κρίσης. Ιδίως τώρα, στην πιο αποφασιστική στροφή της μέχρι σήμερα πορείας της, το κοινό νόμισμα μπορεί να λειτουργήσει ως δίκοπο σπαθί και είτε να δώσει μια δυναμική ώθηση… Read More »
Μια συνολική θεώρηση με αφορμή την απόφαση του ΔΕΕ της 18ης Ιουλίου 2013 στις συνεκδικαζόμενες υποθέσεις C-584/10 P, C-593/10 P και C-595/10 P Επιτροπή, Συμβούλιο και Ηνωμένο Βασίλειο κατά Y. A. Kadi – Η μακρά ιστορία των υποθέσεων Kadi έφερε στο προσκήνιο κρίσιμα νομικά ζήτημα, ιδίως σε ότι αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και… Read More »
[στο: Πρακτικά του ΙΕ’ Επιστημονικού Συμποσίου (2,3 Δεκεμβρίου 2010), Η Συνθήκη της Λισσαβώνας εντός της ελληνικής έννομης τάξης, εκδ. οίκος Επτάλοφος 2011] – Η πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι μια πορεία κρίσεων, παλινδρομήσεων και συμβιβασμών, μας λέει η Νέδα Κανελλοπούλου, εμπεριέχει όμως ένα βασικό χαρακτηριστικό, τη συνταγματοποίηση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, καθώς η δημιουργία ενός… Read More »
Στη μελέτη αυτή, ο συγγραφέας ασχολείται με τον συνταγματικό πατριωτισμό που εκδηλώνεται ταυτόχρονα σε χώρες που βρίσκονται σε πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθεροποίησης, όπως η δίκη μας, και σε χώρες της Ευρωζώνης που χρηματοδοτούν τις πρώτες, όπως η Γερμανία. Η παράλληλη επίκληση του Συντάγματος και στις δυο κατηγορίες χωρών στόχο έχει στις μεν πρώτες να αποκρούσει μέτρα που κινούνται στα όρια της συνταγματικής νομιμότητας, στις δε δεύτερες να σταματήσει την ανάληψη αλλότριων δημοσιονομικών βαρών από τους φορολογούμενους πολίτες τους. Έτσι, ο συνταγματικός πατριωτισμός και των δυο θα είχε ικανοποιηθεί εάν οι βουλευτές τους εξέφραζαν αυτό που τους υποδείκνυαν κάθε φορά οι αντίστοιχες κοινωνίες τους, ούτως ώστε στις μεν χώρες που είναι σε πρόγραμμα, οι κοινωνίες τους να πάψουν να υποφέρουν, στις δε χώρες που χρηματοδοτούν τις πρώτες, οι φορολογούμενοί τους να πάψουν να αναλαμβάνουν αλλότρια βάρη. Κατά τον συγγραφέα, εδώ πρόκειται για τις δύο όψεις του αυτού νομίσματος, όπου όμως το δυστύχημα είναι πως η μια όψη αγνοεί ότι βρίσκεται στο ίδιο νόμισμα με την άλλη! Αντιθέτως, και οι δυο προεξοφλούν ότι η άσκηση συνταγματικού πατριωτισμού από τη μια δεν θα έχει καμιά επίπτωση στη μέχρι τώρα συμπεριφορά της άλλης. Και οι δύο λειτουργούν με την παραδοχή ότι θα έχουν την πολυτέλεια να αλλάξει η καθεμιά τους πολιτική, χωρίς να μεταβληθεί εξ αυτού του λόγου η στάση της άλλης. Έτσι, κατά τον συγγραφέα, εμείς λειτουργούμε με την παραδοχή ότι η άλλη πλευρά θα συνεχίσει να μας χρηματοδοτεί σαν να μην έγινε τίποτε αν σταματήσουμε εμείς να τηρούμε τις μνημονιακές μας υποχρεώσεις, στη δε περίπτωση ορισμένων εταίρων μας, η δική μας κατάρρευση, που αναπόφευκτα θα επέλθει αν αυτοί σταματήσουν να μας στηρίζουν, δεν θα έχει καμιά συνέπεια γι’ αυτούς, οι οποίοι θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν όλα τα πλεονεκτήματα από τη συμμετοχή τους στην Ευρωζώνη όπως και πριν, αγνοώντας ότι συνιστούμε συγκοινωνούντα δοχεία, ότι συγκροτούμε τις δυο όψεις του αυτού νομίσματος και ότι βρισκόμαστε πάνω στην ίδια βάρκα, την Ευρωζώνη. Λόγος για τον οποίο, κατά το συγγραφέα, η ενδεδειγμένη ανάγνωση του Μνημονίου, που έχει προκαλέσει τόση αμηχανία στο νομικό κόσμο της χώρας, παρά την απόφαση 668/2012 της Ολομέλειας του ΣτΕ, δεν μπορεί παρά να είναι πρώτα διεθνής.
Στη μελέτη παρατίθενται ευσύνοπτα και σχλιάζονται κριτικά οι νέες ρυθμίσεις του δεύτερου τίτλου της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση που αφορούν στις «Διατάξεις περί δημοκρατικών αρχών». Ο τίτλος αυτός περιλαμβάνει μια σειρά διαφορετικών μεταξύ τους διατάξεων, κοινός άξονας των οποίων είναι η δημοκρατική νομιμοποίηση και ο έλεγχος της ευρωπαϊκής εξουσίας, εξού και χαρακτηρίστηκε ως «ανομοιογενής… Read More »
Η παρούσα μελέτη απαντά θετικά στο ερώτημα σχετικά με τη δυνατότητα οικοδόμησης ενός ευρωπαϊκού μοντέλου δημοκρατίας, βάσει της θεωρίας του συνταγματικού πλουραλισμού και της θέσης ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία, δηλαδή το ιδεώδες του ατομικού και συλλογικού αυτοκαθορισμού, ως περιεχόμενο του συνταγματισμού, μπορεί να υπηρετηθεί πλέον -μετά τη μεταβίβαση πλείστων αρμοδιοτήτων στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης- μόνον αν υλοποιείται και σε υπερκρατικό ευρωπαϊκό επίπεδο και αν νοηθεί ως συμπεριληπτική, έναντι μιας αποκλείουσας δημοκρατίας που αποτελεί βάση του κρατικού μονισμού. Και αυτό επειδή το πολιτικό και δημοκρατικό έλλειμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης εισχωρεί αναγκαστικά στο εθνικό κράτος, απομειώνοντας τη συνταγματική του ουσία• και αντιστρόφως, το κοινοτικό ‘έλλειμμα δημοκρατίας’ επιτείνεται από το αντίστοιχο εθνικό. Συνεπώς, η δημοκρατικοποίηση της Ευρωπαϊκής Συμπολιτείας αποτελεί τη μόνη οδό διάσωσης της δημοκρατίας στην Ευρώπη. Υπό αυτή και μόνον την προϋπόθεση, τη μεταφορά της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της κοινωνικής αρχής, των πολιτισμικών δηλαδή επιτευγμάτων του συνταγματισμού, σε υπερεθνικό επίπεδο, η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης επιτρέπεται να οδηγήσει ακόμη και σε απίσχνανση ή υπέρβαση του κράτους.
Στο κείμενο παρουσιάζεται και αναλύεται η σκέψη του Γιώργου Παπαδημητρίου πάνω στο ζήτημα του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος κατά τον καθ. Παπαδημητρίου αποτέλεσε ένα βήμα θεσμικής ωρίμανσης της ΕΕ και σημαντική εξέλιξη στην πορεία συνταγματοποίησης της τελευταίας. Ειδικότερα, εξετάζονται πέντε διαφορετικές πτυχές του Χάρτη: πρώτον, η διαδικασία και το όργανο σύνταξής του, δηλ. η Συνέλευση, δεύτερον, το ζήτημα της νομικής ισχύος και δεσμευτικότητάς του σε συνδυασμό με την κανονιστική του λειτουργία, τρίτον, το πεδίο εφαρμογής του, και, τέλος, η συμπερίληψη κοινωνικών δικαιωμάτων. Επιλογικά, η ανάλυση εστιάζει στη σχέση του Χάρτη με την ΕΣΔΑ και τη γενικότερη θέαση που ο Γιώργος Παπαδημητρίου υιοθετούσε σχετικά με την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε μια εποχή πολυεπίπεδου συνταγματισμού και συνάρθρωσης των εννόμων τάξεων
Σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση παρατηρείται την τελευταία εικοσαετία μια ισχυρή τάση συνταγματικής μεταρρύθμισης, με σκοπό την ενίσχυση της αποκέντρωσης και της τοπικής αυτοδιοίκησης, τόσο σε ενιαία, παραδοσιακά, κράτη (Γαλλία) όσο και σε άλλα που μέχρι τώρα ανέπτυσσαν κεντρομόλες δυνάμεις (Βρετανία).