Tag Archives: κοινωνικά δικαιώματα

«Κοινωνικά δικαιώματα και χρέος αλληλεγγύης σε εποχές πανδημίας». Μια κριτική προσέγγιση της κρατούσας ερμηνείας

Απόστολος Ι. Παπατόλιας, Δρ. Συνταγματικού Δικαίου (Paris X), Μέλος ΑΣΕΠ

Οι συνταγματικές ερμηνείες που προβλήθηκαν στη συγκυρία της πανδημίας παρουσιάζουν ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά, που απηχούν ευδιάκριτες ερμηνευτικές τάσεις και προδιαθέσεις, οι οποίες παγιώνονται στο περιβάλλον της κρίσης και προσδίδουν στα ποικίλα εγχειρήματα μια διακριτή μεθοδολογική ταυτότητα. Δεδομένου ότι υπερβαίνει τις επιδιώξεις της παρούσας συμβολής, η ταξινόμηση και κατηγοριοποίηση των επιχειρηματολογιών σχετικά με την τήρηση ή… Read More »

Επανεπίσκεψη της αδύναμης κανονιστικής δεσμευτικότητας των κοινωνικών δικαιωμάτων διά μέσου του σταθμιστικού συλλογισμού. Υπό καθεστώς μιας ευρωπαϊκής και παγκοσμιοποιημένης οικονομίας της αγοράς

Αντώνης Μανιτάκης, Ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Α.Π.Θ.

Ο συγγραφέας επανεπισκέπτεται και ξανασκέφτεται το κλασσικό και πάντα επίκαιρο ζήτημα της κανονιστικής δεσμευτικότητας των κοινωνικών δικαιωμάτων και ειδικά της αρχής του κοινωνικού κράτους δικαίου. Επανεξετάζει την επικρατήσασα άποψη ότι τα κοινωνικά δικαιώματα δεν γεννούν (υποκειμενικές) αξιώσεις και ότι η κανονιστικότητά τους είναι ελλιπής και εξαρτημένη. Εξαρτημένη από τη βούληση του νομοθέτη και από τη… Read More »

Julia Iliopoulos-Strangas, Soziale Grundrechte in den ‘neuen’ Mitgliedstaaten der Europäischen Union, Nomos 2019

Παρουσίαση: Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου, ΑΠΘ

Zugleich eine Einführung in die mitgliedstaatlichen Allgemeinen Grundrechtslehren Πρόλογος: Βασίλειος Σκουρής Επιμέλεια: Καθ. Τζούλια Ηλιοπούλου-Στράγγα 2019, 1377 σελ., Σκληρό εξώφυλλο, ISBN 978-3-8487-5556-1 Περιεχόμενα και Πρόλογοι (Leseprobe)       Στον πολυσέλιδο (1377 σελ.) συλλογικό αυτό τόμο σε επιμέλεια της καθηγήτριας κ Τζούλιας Ηλιοπούλου-Στράγγα, με πρόλογο του καθ. κ Βασίλειου Σκουρή, πρ. Προέδρου ΔΕΕ, συλλέγονται οι εθνικές… Read More »

Τα βαλλόμενα κοινωνικά δικαιώματα και η σύγχρονη έννοια της κοινωνικής δημοκρατίας κατά τον Αριστόβουλο Μάνεση

Αναστασία Πούλου, Διδάκτορας Νομικής Σχολής Χαϊδελβέργης, Σπουδάστρια Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών

Κατά τον Αριστόβουλο Μάνεση η πολιτική δημοκρατία δεν μπορεί να επιβιώσει παρά μόνον εάν προωθηθεί σε κοινωνική δημοκρατία. Στην κοινωνική δημοκρατία παύει όχι μόνο η πολιτική αλλά και η οικονομικοκοινωνική κυριαρχία των λίγων έναντι των πολλών και ο λαός καθίσταται ουσιαστικά κυρίαρχος. Η δε κοινωνική δημοκρατία, διευκρινίζει «δεν έρχεται καταλύσαι, αλλά πληρώσαι» την πολιτική δημοκρατία: δεν αποτελεί δηλαδή άρνηση, αλλά διαλεκτική «υπέρβαση» του διλήμματος «ελευθερία ή ισότητα» και εν τέλει σύνθεση των δύο αυτών αξιών. Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στη σταχυολόγηση και ανάλυση των κυριότερων θέσεων του Μάνεση για τα κοινωνικά δικαιώματα και την κοινωνική δημοκρατία, με απώτερο στόχο την εξέταση των σημερινών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα κοινωνικά δικαιώματα υπό την οπτική της σκέψης του κορυφαίου αυτού συνταγματολόγου.

Anastasia Poulou, Soziale Grundrechte und europäische Finanzhilfe Anwendbarkeit, Gerichtsschutz, Legitimation, Mohr Siebeck 2017

Soziale Grundrechte und europäische Finanzhilfe Inwieweit werden soziale Grundrechte durch die Auflagen der europäischen Finanzhilfe bedroht? Anastasia Poulou beleuchtet die Problematik, indem sie über die Geltung und Reichweite der sozialen Grundrechte in der EU aufklärt und eine Konzeption zum gerichtlichen Schutz sozialer Grundrechte in Zeiten der Krise darstellt.

Η επίδραση των μνημονίων στα κοινωνικά δικαιώματα- Προοπτικές προστασίας με βάση την πρόσφατη νομολογία του Σ.Τ.Ε. και τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων

Αλεξάνδρα Μιχαλοπούλου, Δικηγόρος

Τα Μνημόνια, ως κοινοί νόμοι επικυρωμένοι από τη Βουλή σύμφωνα με το άρθρο 28 του Συντάγματος και οι εφαρμοστικοί τους νόμοι καθώς και τα Παραρτήματα αυτών είναι ήσσονος τυπικής ισχύος σε σχέση με θεμελιώδεις, μη αναθεωρήσιμες συνταγματικές αρχές (άρθρο 110 Συντ.). Συνεπώς οφείλουν να σέβονται τον απαραβίαστο πυρήνα των δικαιωμάτων, τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας και της προσφορότητας των… Read More »

Δωρεάν, κατά το Σύνταγμα, και η ανώτατη εκπαίδευση; Σχόλια σε τρεις δικαστικές αποφάσεις: ΔΕφΠατρ 705/2010 (δίδακτρα στο ΕΑΠ), ΣτΕ 2714/2010 (Γ΄ Τμ.) & 2411/2012 (Ολομ.) (δίδακτρα σε μεταπτυχιακά)

Λίνα Παπαδοπούλου, Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου, ΑΠΘ

Οι τρεις σχολιαζόμενες αποφάσεις από τη μία επιβεβαιώνουν την ύπαρξη συνταγματικού δικαιώματος δωρεάν ανώτατης εκπαίδευσης, από την άλλη διαρρηγνύουν τον απόλυτο χαρακτήρα του, καθώς από το πεδίο εφαρμογής του ά. 16 παρ. 4 Σ εξαιρούν την Ανοικτή εξ Αποστάσεως (η ΔΕφΠατρ 705/2010) και τη μεταπτυχιακή (οι ΣτΕ 2710/2010 και 2411/2012) εκπαίδευση. Όλες πάντως οι απόψεις, πλειοψηφικές και μειοψηφικές, και στις τρεις αποφάσεις, ερείδονται επί μιας κοινής και απολύτως κρατούσας στη θεωρία παραδοχής: ότι η συνταγματική υποχρέωση του κράτους για δωρεάν παροχή παιδείας εκτείνεται και στην ανώτατη εκπαίδευση. Στην παρούσα μελέτη θα εξετασθεί διεξοδικά και θα υποστηριχθεί (υπό IV) η αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή, την οποία μέχρι σήμερα έχει υποστηρίξει μόνο ο καθ. Πέτρος Παραράς.

Ο «χρυσός» δημοσιονομικός κανόνας στο Σύνταγμα. Λύση του προβλήματος ή ένα ακόμα εμπόδιο στην οικονομική προσαρμογή και στην προστασία των δικαιωμάτων

Παναγιώτης. Μαντζούφας, Επ. Καθηγητής Νομικής στο ΑΠΘ

Ο συγγραφέας εξετάζει το ερώτημα σχετικά με τη συνταγματοποίηση των κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας και τις δικαιοπολιτικές συνέπειες μιας τέτοιας επιλογής, τόσο στο επίπεδο της λειτουργίας του πολιτεύματος όσο και στο επίπεδο προστασίας των κοινωνικών δικαιωμάτων. Συμπεραίνει δε ότι ο δημοσιονομικός κανόνας με την αυστηρότητα της τήρησης του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού ναι μεν αποτελεί θεσμική απόρροια της… Read More »

Το δικαίωμα δωρεάν παιδείας μεταξύ (συνταγματικού) δικαίου και (νομοθετικής) πολιτικής. Με αφορμή την απόφαση για τα δίδακτρα στις μεταπτυχιακές σπουδές

Ακρίτας Καϊδατζής Λέκτορας Συνταγματικού Δικαίου στο Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ.

Στη μελέτη διατυπώνεται η υπόθεση ότι, όσο παραμελούμε να θέσουμε κρίσιμα συνταγματικά ζητήματα σε πολιτικό επίπεδο, τόσο εξασθενεί η προστασία των δικαιωμάτων και στο νομικό επίπεδο. Η υπόθεση εργασίας εξετάζεται στο παράδειγμα του δικαιώματος δωρεάν παιδείας, με αφορμή την απόφαση 2411/2012 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, με την οποία κρίθηκε ότι η επιβολή διδάκτρων για μεταπτυχιακές σπουδές δεν αντίκειται στο άρθρο 16 παρ. 4 Συντ. Η κεντρική ιδέα της μελέτης είναι ότι, χωρίς να αναθεωρηθεί η διάταξη, ο σχετικός συνταγματικός κανόνας έχει μεταβληθεί, όχι όμως λόγω αυτής ή όποιας άλλης δικαστικής απόφασης, αλλά ως συνέπεια της μακροχρόνιας αποτυχίας της πολιτικής να θέσει ως συνταγματικό ζήτημα το πρόβλημα της κατανομής του κόστους της δημόσιας εκπαίδευσης, όπως και γενικότερα του κοινωνικού κράτους. [Δημοσιεύθηκε σε: ΘΠΔΔ 2012, σελ. 1046 επ.]

Η επίδραση της οικονομικής κρίσης στα κοινωνικά δικαιώματα

Σταυρούλας Ν. Κτιστάκη Πάρεδρου του ΣτΕ, Αναπληρώτριας Καθηγήτρια ΔΠΘ

(αναδημοσίευση από ΕΔΚΑ 2012, σελ. 481-506

H ανάπτυξη ενός νέου θεσμικού υποδείγματος κοινωνικής αλληλεγγύης ως μηχανισμός ενδυνάμωσης του Κοινωνικού Κράτους στην περίοδο της ύφεσης

Γαβριήλ Αμίτση Δ.Ν. Δικηγόρου Επίκουρου Καθηγητή Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας ΤΕΙ Αθηνών

(αναδημοσίευση από το Νομικό Βήμα, 60 (7), 2012, σελ. 1669-1690)

Συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση και Σύνταγμα. Μια πρώτη αποτίμηση, ενόψει και της απόφασης ΣτΕ (Ολ.) 668/2012

Κώστας Χ. Χρυσόγονος, Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ. - Ακρίτας Καϊδατζής, Λέκτορας Συνταγματικού Δικαίου στο Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ.

Οι «δίδυμοι» νόμοι 3863 και 3865/2010 συνιστούν μια πολυεπίπεδη παρέμβαση στο ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό σύστημα που, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο και την κατεύθυνσή της, δικαίως φέρει τον τίτλο «μεταρρύθμιση». Βεβαίως, πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που επικαθορίζεται από την κυρίαρχη δημοσιονομική σκοπιμότητα και τη διαπερνά μια πολύ απλή λογική: αύξηση των εισφορών και των επιβαρύνσεων για ασφαλισμένους και συνταξιούχους με παράλληλη μείωση των παροχών και ευρύτερα των δαπανών των φορέων. Τα ζητήματα συμβατότητας της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης με το Σύνταγμα και το διεθνές δίκαιο θα απασχολήσουν σοβαρά τη νομολογία, ενόψει και των αρχών που διαμορφώθηκαν με την απόφαση ΣτΕ (Ολ.) 668/2012. Πέραν της δυνατότητας να διαπιστωθεί ευθέως η επί της ουσίας αντισυνταγματικότητα επιμέρους μέτρων, η απόφαση φαίνεται πως αναδεικνύει και διαδικαστικού χαρακτήρα δεσμεύσεις του νομοθέτη, δηλαδή ιδίως την υποχρέωση τεκμηριωμένης με μελέτες και συνθετικής, ενόψει της σωρευτικής επίδρασης τους, αιτιολόγησης των μέτρων που λαμβάνει.

Δωρεάν παιδεία και μεταπτυχιακές σπουδές

Αντώνης Αργυρός, Δικηγόρος

Ο συνταγματικός νομοθέτης αναθέτει την αποστολή της παιδείας ευθέως στο Κράτος και κατοχυρώνει σε όλους τους Έλληνες το δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες των κρατικών εκπαιδευτηρίων χωρίς καμιά διάκριση» και οπωσδήποτε και δεν είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα η ρύθμιση, που επέβαλε την καταβολή διδάκτρων από μεταπτυχιακούς φοιτητές, αν και τα αντίθετα έκρινε η σχολιαζομένη απόφαση. Το άρθρο 16, λοιπόν, καθιερώνει συνταγματική αρχή παροχής δωρεάν ανώτατης παιδείας και στα ΑΕΙ.

Η βιοτική αυτοτέλεια, ως ratio και κανονιστικός πυρήνας των κοινωνικών δικαιωμάτων

Του Στέργιου Μήτα. Υποψήφιου Διδάκτορα Φιλοσοφίας του Δικαίου Α.Π.Θ.

[Προκαταρκτικά, το κείμενο καλεί σε επανεξέταση δύο κοινότοπων διδασκαλιών της θεωρίας δικαιωμάτων: αφενός, ότι τα δικαιώματα διαιρούνται αυστηρώς αναλυτικά σε ατομικά, κοινωνικά και πολιτικά˙ αφετέρου, ότι ειδικά τα κοινωνικά υπολείπονται κανονιστικά των άλλων. Αποπειράται να απαντήσει, για το μεν πρώτο, ότι η διάκριση ανταποκρίνεται σε μια τρίπτυχη κατανόηση της ανθρώπινης αυτονομίας, συνεπώς ο ίδιος ο λόγος της διάκρισης των δικαιωμάτων συναποτελεί κριτήριο συνεξάρτησής τους. Ως προς το δεύτερο, συνομιλεί κριτικά ιδίως με την άποψη ότι η δημοσιονομική συνθήκη ικανοποίησης των κοινωνικών δικαιωμάτων τα καθιστά από κανονιστικά εύπλαστα έως και ασθενή. Προτείνει τη «βιοτική αυτοτέλεια» ως δικαιολογητική ιδέα και ταυτόχρονα κανονιστικό περιεχόμενο των κοινωνικών δικαιωμάτων: παραδοχή που όχι μόνο δεν είναι δυνατόν να διακυβεύεται υπό την εκάστοτε δημοσιονομική συγκυρία, αλλά αντιθέτως αποτελεί παράμετρο αντιμετώπισης και αποτίμησής της.]

Μνημόνιο και Κοινωνικά Δικαιώματα

Του Β.Π. Ανδρουλάκη Παρέδρου Σ.τ.Ε.

Τα μέτρα που λαμβάνονται στο πλαίσιο της «μνημονιακής» νομοθεσίας περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, μειώσεις αποδοχών και επιδομάτων καθώς και περιορισμούς στα εργασιακά και κοινωνικοασφαλιστικά δικαιώματα. Το επίπεδο, συνεπώς, κατοχύρωσης των κοινωνικών δικαιωμάτων κλονίζεται. Σύμφωνα με τη μέχρι τώρα σχετική νομολογία, ο νομοθέτης μπορεί να επιβάλλει έκτακτα μέτρα οικονομικής φύσεως για την προστασία της εθνικής οικονομίας, στο πλαίσιο του άρθρου 106 του Συντάγματος, όπως και να περιορίσει τη συλλογική αυτονομία για όσο χρόνο διαρκούν ιδιαίτεροι λόγοι κοινωνικού συμφέροντος. Ως προς την κοινωνική ασφάλιση, η νομολογία φαίνεται να αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στην προστασία του θεσμού των κοινωνικών ασφαλίσεων, χωρίς να αναγνωρίζει ότι από τις συνταγματικές διατάξεις προκύπτει κάποιου είδους αγώγιμη αξίωση των ασφαλισμένων. Όσο για το ΕΔΔΑ δέχεται ότι οι κοινωνικές παροχές προστατεύονται ως περιουσιακά δικαιώματα, σε περίπτωση δε μειώσεων των παροχών πρέπει να εξετάζεται η αναλογικότητα του μέτρου προς τον επιδιωκόμενο σκοπό δημοσίου συμφέροντος, αποκλείεται, πάντως, η προσβολή του πυρήνα του.