Οι περικοπές των συντάξεων ήταν η εύκολη και άδικη λύση. Αν μεταφέρουμε τα πορίσματα της νομολογίας του ΕΔΔΑ, το συμπέρασμα δεν μπορεί παρά να είναι η αποδοχή της παραβίασης του άρθρου 1 του Π.Π.Π. της ΕΣΔΑ. Ο βαθμός νομοθετικής προσβολής των δικαιωμάτων είναι τέτοιας σοβαρότητας που οδηγεί στην ουσιώδη ανατροπή της αναλογικότητας των συντάξεων. Οι… Read More »
Ο νόμος 3996/2011 περιέλαβε διατάξεις κοινωνικοασφαλιστικού περιεχομένου, οι οποίες συνιστούν το δεύτερο τόσο από απόψεως χρονικής σειράς διαδοχής όσο και από απόψεως θεσμικής εμβέλειας μεταρρυθμιστικό του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης διάβημα των ετών 2010-2011. Με αυτό επιχειρήθηκε η νομοθετική άρση των αμφιβολιών ως προς το ακριβές περιεχόμενο θεσμών που είχε εισαγάγει ο νόμος 3863/2010, η οποία, ωστόσο, είχε ως συνέπεια όχι απλώς τον περιορισμό προσδοκιών που είχε προκαλέσει η γενικότητα των αρχικών διατυπώσεων, αλλά και την αναδρομική ανατροπή δικαιωμάτων που βάσει εκείνων είχαν ήδη θεμελιωθεί και σε πολλές περιπτώσεις ήδη ενασκηθεί με την υποβολή στην κοινωνικοασφαλιστική διοίκηση σχετικών αιτημάτων. Η μελέτη επικεντρώνεται στην εξέταση των σχετικών ρυθμίσεων που αφορούν στο δικαίωμα σε σύνταξη.
Στη νομοθετική διάπλαση της κοινωνικοασφαλιστικής σχέσης η αρχή της ισότητας κατέχει κεντρική θέση. Κατά την επιδίωξη των σκοπών της κοινωνικής ασφάλισης, η ευρεία εξουσία του νομοθέτη υπόκειται στους περιορισμούς που επιβάλλονται από τις συνταγματικές διατάξεις, ανάμεσα στις οποίες είναι κι η αρχή της ισότητας (άρθρο 4 παρ. 1 Συντ/τος). Αντίστοιχα, δέσμια της αρχής είναι και η Διοίκηση, όταν θεσπίζει μέτρα που έχουν κανονιστικό χαρακτήρα. Κι ενώ η αποδοχή της αρχής της ισότητας δεν αμφισβητείται, το «πώς» αντιλαμβάνεται κανείς την εφαρμογή της ανάγεται σε πραγματικό διακύβευμα. Η μοναδικότητα του θεσμού και η ιδιαίτερη σχέση που διατηρεί με την αρχή της ισότητας εντοπίζεται στο γεγονός ότι μέσω της κοινωνικής ασφάλισης, ενεργοποιείται και προστατεύεται το σύνολο των κοινωνικών δικαιωμάτων (υγεία, αναπηρία, παιδική ηλικία, υγεία, οικογένεια, γηρατειά, κ.α.). Στο εσωτερικό της κοινωνικής ασφάλισης διακρίνονται διαφοροποιήσεις οι οποίες ενώ έρχονται σε αντίθεση προς την τυπική (αναλογική) ισότητα, δικαιολογούνται από την ουσιαστική (πραγματική). Δηλαδή, η πραγματική ισότητα δικαιολογεί, σε κάποια (υπό αναζήτηση και πολιτική διαπραγμάτευση) έκταση, την άνιση ρύθμιση και τον μετριασμό της τυπικής ισότητας.
Οι «δίδυμοι» νόμοι 3863 και 3865/2010 συνιστούν μια πολυεπίπεδη παρέμβαση στο ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό σύστημα που, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο και την κατεύθυνσή της, δικαίως φέρει τον τίτλο «μεταρρύθμιση». Βεβαίως, πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που επικαθορίζεται από την κυρίαρχη δημοσιονομική σκοπιμότητα και τη διαπερνά μια πολύ απλή λογική: αύξηση των εισφορών και των επιβαρύνσεων για ασφαλισμένους και συνταξιούχους με παράλληλη μείωση των παροχών και ευρύτερα των δαπανών των φορέων. Τα ζητήματα συμβατότητας της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης με το Σύνταγμα και το διεθνές δίκαιο θα απασχολήσουν σοβαρά τη νομολογία, ενόψει και των αρχών που διαμορφώθηκαν με την απόφαση ΣτΕ (Ολ.) 668/2012. Πέραν της δυνατότητας να διαπιστωθεί ευθέως η επί της ουσίας αντισυνταγματικότητα επιμέρους μέτρων, η απόφαση φαίνεται πως αναδεικνύει και διαδικαστικού χαρακτήρα δεσμεύσεις του νομοθέτη, δηλαδή ιδίως την υποχρέωση τεκμηριωμένης με μελέτες και συνθετικής, ενόψει της σωρευτικής επίδρασης τους, αιτιολόγησης των μέτρων που λαμβάνει.
Τα μέτρα που λαμβάνονται στο πλαίσιο της «μνημονιακής» νομοθεσίας περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, μειώσεις αποδοχών και επιδομάτων καθώς και περιορισμούς στα εργασιακά και κοινωνικοασφαλιστικά δικαιώματα. Το επίπεδο, συνεπώς, κατοχύρωσης των κοινωνικών δικαιωμάτων κλονίζεται. Σύμφωνα με τη μέχρι τώρα σχετική νομολογία, ο νομοθέτης μπορεί να επιβάλλει έκτακτα μέτρα οικονομικής φύσεως για την προστασία της εθνικής οικονομίας, στο πλαίσιο του άρθρου 106 του Συντάγματος, όπως και να περιορίσει τη συλλογική αυτονομία για όσο χρόνο διαρκούν ιδιαίτεροι λόγοι κοινωνικού συμφέροντος. Ως προς την κοινωνική ασφάλιση, η νομολογία φαίνεται να αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στην προστασία του θεσμού των κοινωνικών ασφαλίσεων, χωρίς να αναγνωρίζει ότι από τις συνταγματικές διατάξεις προκύπτει κάποιου είδους αγώγιμη αξίωση των ασφαλισμένων. Όσο για το ΕΔΔΑ δέχεται ότι οι κοινωνικές παροχές προστατεύονται ως περιουσιακά δικαιώματα, σε περίπτωση δε μειώσεων των παροχών πρέπει να εξετάζεται η αναλογικότητα του μέτρου προς τον επιδιωκόμενο σκοπό δημοσίου συμφέροντος, αποκλείεται, πάντως, η προσβολή του πυρήνα του.
Με τις διατάξεις του ν. 3371/2005 ο νομοθέτης, επιτρεπτώς κατά το άρθρο 22 παρ. 5 Συντ., επέλεξε το οργανωτικό σχήμα του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου για την υποχρεωτική επικουρική κοινωνική ασφάλιση των τραπεζοϋπαλλήλων. Οι σχετικές διατάξεις δεν αντίκεινται στο άρθρο 12 Συντ. ή το άρθρο 11 ΕΣΔΑ, διότι οι ασφαλισμένοι των υφιστάμενων αλληλοβοηθητικών ταμείων υπάγονται μεν υποχρεωτικώς στο ΕΤΑΤ, τα ταμεία όμως αυτά ούτε διαλύονται ούτε αφαιρείται η περιουσία τους. Υπό τα δεδομένα αυτά, ούτε η αρχή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης ούτε η αρχή της αναλογικότητας παραβιάζεται (μειοψ.). Εξάλλου, οι σχετικές ρυθμίσεις δεν αντίκεινται στη συμβατική ελευθερία, καθόσον δεν συντρέχει εν προκειμένω υπέρβαση των ακραίων ορίων της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος ούτε παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας (μειοψ.). Τέλος, δεν τίθεται ζήτημα παραβίασης των κανόνων του Συντάγματος και του διεθνούς δικαίου για την προστασία της ιδιοκτησίας και της συλλογικής αυτονομίας.
Με τον Ν. 3863/2010 «Νέο Ασφαλιστικό Σύστημα και συναφείς διατάξεις, ρυθμίσεις στις εργασιακές σχέσεις» (ΦΕΚ Α΄ 115/15.7.2010) μεταρρυθμίζεται το ασφαλιστικό και ιδίως το συνταξιοδοτικό σύστημα και επέρχονται αλλαγές στη ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων.