Η επίδραση της οικονομικής κρίσης στα κοινωνικά δικαιώματα
(αναδημοσίευση από ΕΔΚΑ 2012, σελ. 481-506
Tag Archives: Κοινωνικό κεκτημένο
Μνημόνιο και Κοινωνικά Δικαιώματα
Τα μέτρα που λαμβάνονται στο πλαίσιο της «μνημονιακής» νομοθεσίας περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, μειώσεις αποδοχών και επιδομάτων καθώς και περιορισμούς στα εργασιακά και κοινωνικοασφαλιστικά δικαιώματα. Το επίπεδο, συνεπώς, κατοχύρωσης των κοινωνικών δικαιωμάτων κλονίζεται. Σύμφωνα με τη μέχρι τώρα σχετική νομολογία, ο νομοθέτης μπορεί να επιβάλλει έκτακτα μέτρα οικονομικής φύσεως για την προστασία της εθνικής οικονομίας, στο πλαίσιο του άρθρου 106 του Συντάγματος, όπως και να περιορίσει τη συλλογική αυτονομία για όσο χρόνο διαρκούν ιδιαίτεροι λόγοι κοινωνικού συμφέροντος. Ως προς την κοινωνική ασφάλιση, η νομολογία φαίνεται να αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στην προστασία του θεσμού των κοινωνικών ασφαλίσεων, χωρίς να αναγνωρίζει ότι από τις συνταγματικές διατάξεις προκύπτει κάποιου είδους αγώγιμη αξίωση των ασφαλισμένων. Όσο για το ΕΔΔΑ δέχεται ότι οι κοινωνικές παροχές προστατεύονται ως περιουσιακά δικαιώματα, σε περίπτωση δε μειώσεων των παροχών πρέπει να εξετάζεται η αναλογικότητα του μέτρου προς τον επιδιωκόμενο σκοπό δημοσίου συμφέροντος, αποκλείεται, πάντως, η προσβολή του πυρήνα του.
Παρατηρήσεις ως προς τη νομική φύση και τις έννομες συνέπειες του «Μνημονίου»
Στην μελέτη του αυτή ο πρώην Υπουργός και καθηγητής Προκόπης Παυλόπουλος υποστηρίζει ότι το ‘Μνημόνιο’ δηλαδή το δύο «διεθνή» κείμενα που επισυνάπτονται ως «συνημμένα παραρτήματα» στο νόμο 3845/2010, ουδέναν κανόνα δικαίου, δεσμευτικό σ’ ό,τι αφορά την ελληνική έννομη τάξη –πέραν των γενικών κατευθύνσεων– περιέχουν. Τα μνημόνια δεν αποτελούν διεθνείς συμβάσεις και άρα δεν συντρέχει λόγος εφαρμογής του άρθρου 28, ουδεμιάς από τις παραγράφους του. Ο νόμος 3845/2010, ως «νόμος πλαίσιο», θα μπορούσε, πάντως, να ενταχθεί και λόγω του ρυθμιστικού του περιεχομένου του στις διατάξεις του άρθρου 78 παρ. 5 του Σ. Αρκετές από τις ρυθμίσεις του νόμου εγείρουν ωστόσο ζητήματα αντισυνταγματικότητας είτε διότι θίγουν τον πυρήνα «κοινωνικών κεκτημένων» είτε διότι θίγουν τη συλλογική αυτονομία όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 22 παρ. 2 και 3 είτε διότι αντιστρατεύονται κανόνες του κοινοτικού και διεθνούς δικαίου ή και της ΕΣΔΑ.
Σύνταγμα, μνημόνιο, εργασιακές σχέσεις και «σωτηρία της πατρίδας»
Στο πλαίσιο των «μέτρων διάσωσης» της ελληνικής οικονομίας, στοιχειώδεις προστατευτικές και θεσμικές ρυθμίσεις του εργατικού δικαίου, που ανήκουν στον πυρήνα του «εργασιακού νομικού πολιτισμού», δέχονται ισχυρότατα πλήγματα. Η επιβολή των σχετικών μέτρων γίνεται με επίκληση του «γενικού συμφέροντος», που ταυτίζεται πια με την «επιβίωση της χώρας». Ωστόσο, το γενικό συμφέρον δεν διαθέτει υπερσυνταγματικές ή μεταφυσικές ιδιότητες, αλλά είναι υποταγμένο στο συνολικό συνταγματικό πλαίσιο. Το Σύνταγμα μιας δημοκρατικά οργανωμένης πολιτείας αξιώνει την κανονιστική του πραγμάτωση όχι μόνο σε περίοδο οικονομικής σταθερότητας, αλλά και σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Το σύστημα της «κοινωνικά δεσμευμένης οικονομίας της αγοράς», το οποίο διασφαλίζεται από το Σύνταγμα, αξιώνει τήρηση και σεβασμό ανεξαρτήτως οικονομικής συγκυρίας.
Η επικαιρότητα του λόγου του Αριστόβουλου Μάνεση
Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες δέκα χρόνια από τον θάνατο του Αριστόβουλου Μάνεση, το καλοκαίρι του 2000. Ήταν ο διαπρεπέστερος Έλληνας συνταγματολόγος της γενιάς του, ο οποίος σημάδεψε με το έργο, τη διδασκαλία και τον δημόσιο λόγο του τρεις, τουλάχιστον, γενιές νομικών της μεταπολεμικής περιόδου.