Τα Μνημόνια, ως κοινοί νόμοι επικυρωμένοι από τη Βουλή σύμφωνα με το άρθρο 28 του Συντάγματος και οι εφαρμοστικοί τους νόμοι καθώς και τα Παραρτήματα αυτών είναι ήσσονος τυπικής ισχύος σε σχέση με θεμελιώδεις, μη αναθεωρήσιμες συνταγματικές αρχές (άρθρο 110 Συντ.). Συνεπώς οφείλουν να σέβονται τον απαραβίαστο πυρήνα των δικαιωμάτων, τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας και της προσφορότητας των… Read More »

Το Δικαστήριο συνέδεσε το ειδικό εξουσιαστικό καθεστώς υπό του οποίου τελούν όσοι εργάζονται στις ένοπλες δυνάμεις και τα σώματα ασφαλείας, με την ιδιαίτερη μισθολογική μεταχείριση την οποία διαχρονικά απολαμβάνουν ως αντιστάθμισμα, η οποία μάλιστα, συνιστά υποχρέωση του νομοθέτη εφόσον ως αρχή απορρέει από τα άρθρα 45, 23 παρ. 2 και 29 παρ. 3 του Συντάγματος.… Read More »

Ως γνωστόν, το εγχείρημα της νομικής αποδόμησης του Α’ Μνημονίου ενώπιον της Ολομελείας του ΣτΕ απέτυχε μεν, διεσφάλισε δε ισχυρές και λίαν ενδιαφέρουσες αντίθετες μειοψηφικές γνώμες. Η προσπάθεια όμως συνεχίστηκε και ενώπιον του ΕΔΔΑ, όπου μια κορυφαία συνδικαλιστική οργάνωση (από τις πολλές που προσέφυγαν στο ΣτΕ), η ΑΔΕΔΥ, και μια έμμισθη δικηγόρος του Συνήγορου του… Read More »

Στην απόφαση της 8ης Οκτωβρίου 2013, το ΕΔΔΑ ασχολήθηκε με το ζήτημα της περικοπής των συντάξεων του δημοσίου τομέα της Πορτογαλίας. Η υπόθεση τέθηκε υπόψη του Δικαστηρίου μετά την έκδοση της απόφασης της 5ης Ιουλίου 2012 του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Πορτογαλίας. Υπενθυμίζεται ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο κήρυξε αντισυνταγματική τη διάταξη που επέβαλε την περικοπή των… Read More »

ΠΡΩΤΟ ΤΜΗΜΑ ΑΠΟΦΑΣΗ   Προσφυγές υπ’ αρ. 57665/12 και 57657/12 Ιωάννα ΚΟΥΦΑΚΗ κατά Ελλάδας και ΑΔΕΔΥ κατά Ελλάδας   Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Πρώτο Τμήμα), που συνεδρίασε σε τμήμα στις 7 Μαΐου 2013 με την ακόλουθη σύνθεση: IsabelleBerro–Lefèvre, Πρόεδρο, MirjanaLazarovaTrajkovska, Julia Laffranque, Linos-Alexandre Sicilianos, Erik Møse, Ksenija Turković, Dmitry Dedov, Δικαστές, και… Read More »

Η ρύθμιση περί διαθεσιμότητας υπαλλήλων του δημοσίου τομέα (βάσει του ν. 4093/2012) κρίνεται αντισυνταγματική λόγω παραβίασης των αρχών της αναλογικότητας, της αξιοκρατίας και της ορθολογικής διάθρωσης των υπηρεσιών του Δημοσίου καθώς και λόγω απουσίας εμπεριστατωμένης μελέτης για τις ανάγκες της υπηρεσίας. Δεκτά τα ασφαλιστικά μέτρα λόγω βλαπτικής μεταβολής των όρων εργασίας.  Αποτελούμενο από τη Δικαστή… Read More »

Στις 19 Οκτωβρίου 2012 εκδόθηκαν δύο σημαντικές αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων (Ε.Ε.Κ.Δ.), οι οποίες έκριναν βάσιμες επί της ουσίας τις υπ’ αριθ. 65 και 66/21.2.2011 συλλογικές προσφυγές που είχαν ασκήσει ενώπιόν της δύο αντιπροσωπευτικές ελληνικές συνδικαλιστικές οργανώσεις: η ΓΕΝ.Ο.Π./Δ.Ε.Η. και η Α.Δ.ΕΔ.Υ. Οι παραπάνω οργανώσεις είχαν ισχυριστεί στις προσφυγές τους ότι ορισμένα από τα μέτρα που υιοθέτησε η ελληνική κυβέρνηση σε εκτέλεση του πρώτου Μνημονίου ήταν αντίθετα με διατάξεις Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη (Ε.Κ.Χ.). Η μελέτη εξετάζει τα ακόλουθα ερωτήματα: γιατί η Α.Δ.Ε.Δ.Υ. και η ΓΕΝ.Ο.Π./Δ.Ε.Η. κατήγγειλαν ενώπιον της Ε.Ε.Κ.Δ. ορισμένα μόνο από τα μέτρα λιτότητας που υιοθέτησε η ελληνική κυβέρνηση και τι απάντηση έδωσε στις καταγγελίες των δύο αυτών συνδικαλιστικών οργανώσεων το παραπάνω όργανο; Ποια είναι η αποτελεσματικότητα των αποφάσεων της Ε.Ε.Κ.Δ. και τι θα συμβεί αν η ελληνική κυβέρνηση τις αγνοήσει, αν δεν εξαλείψει, με άλλα λόγια, τις αντίθετες προς τον Ε.Κ.Χ. ρυθμίσεις της ελληνικής νομοθεσίας; Τι δυνατότητες δικαστικής προστασίας θα έχουν σε μια τέτοια περίπτωση τα πρόσωπα που έχουν ζημιωθεί ή υποστεί βλάβη από τις ρυθμίσεις αυτές και τι επιπτώσεις θα έχει στην προστασία τους το γεγονός ότι τα επίμαχα μέτρα υιοθετήθηκαν για να συμμορφωθεί η χώρα με εντολές του πρώτου Μνημονίου;

Στη μελέτη αυτή, ο συγγραφέας ασχολείται με τον συνταγματικό πατριωτισμό που εκδηλώνεται ταυτόχρονα σε χώρες που βρίσκονται σε πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθεροποίησης, όπως η δίκη μας, και σε χώρες της Ευρωζώνης που χρηματοδοτούν τις πρώτες, όπως η Γερμανία. Η παράλληλη επίκληση του Συντάγματος και στις δυο κατηγορίες χωρών στόχο έχει στις μεν πρώτες να αποκρούσει μέτρα που κινούνται στα όρια της συνταγματικής νομιμότητας, στις δε δεύτερες να σταματήσει την ανάληψη αλλότριων δημοσιονομικών βαρών από τους φορολογούμενους πολίτες τους. Έτσι, ο συνταγματικός πατριωτισμός και των δυο θα είχε ικανοποιηθεί εάν οι βουλευτές τους εξέφραζαν αυτό που τους υποδείκνυαν κάθε φορά οι αντίστοιχες κοινωνίες τους, ούτως ώστε στις μεν χώρες που είναι σε πρόγραμμα, οι κοινωνίες τους να πάψουν να υποφέρουν, στις δε χώρες που χρηματοδοτούν τις πρώτες, οι φορολογούμενοί τους να πάψουν να αναλαμβάνουν αλλότρια βάρη. Κατά τον συγγραφέα, εδώ πρόκειται για τις δύο όψεις του αυτού νομίσματος, όπου όμως το δυστύχημα είναι πως η μια όψη αγνοεί ότι βρίσκεται στο ίδιο νόμισμα με την άλλη! Αντιθέτως, και οι δυο προεξοφλούν ότι η άσκηση συνταγματικού πατριωτισμού από τη μια δεν θα έχει καμιά επίπτωση στη μέχρι τώρα συμπεριφορά της άλλης. Και οι δύο λειτουργούν με την παραδοχή ότι θα έχουν την πολυτέλεια να αλλάξει η καθεμιά τους πολιτική, χωρίς να μεταβληθεί εξ αυτού του λόγου η στάση της άλλης. Έτσι, κατά τον συγγραφέα, εμείς λειτουργούμε με την παραδοχή ότι η άλλη πλευρά θα συνεχίσει να μας χρηματοδοτεί σαν να μην έγινε τίποτε αν σταματήσουμε εμείς να τηρούμε τις μνημονιακές μας υποχρεώσεις, στη δε περίπτωση ορισμένων εταίρων μας, η δική μας κατάρρευση, που αναπόφευκτα θα επέλθει αν αυτοί σταματήσουν να μας στηρίζουν, δεν θα έχει καμιά συνέπεια γι’ αυτούς, οι οποίοι θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν όλα τα πλεονεκτήματα από τη συμμετοχή τους στην Ευρωζώνη όπως και πριν, αγνοώντας ότι συνιστούμε συγκοινωνούντα δοχεία, ότι συγκροτούμε τις δυο όψεις του αυτού νομίσματος και ότι βρισκόμαστε πάνω στην ίδια βάρκα, την Ευρωζώνη. Λόγος για τον οποίο, κατά το συγγραφέα, η ενδεδειγμένη ανάγνωση του Μνημονίου, που έχει προκαλέσει τόση αμηχανία στο νομικό κόσμο της χώρας, παρά την απόφαση 668/2012 της Ολομέλειας του ΣτΕ, δεν μπορεί παρά να είναι πρώτα διεθνής.

Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για το Μνημόνιο είχε δύο μέρη. Το πρώτο αναφερόταν στο ζήτημα της κύρωσής του από την Βουλή και το δεύτερο στη συνταγματικότητα των ουσιαστικών μέτρων που προέβλεπε. Όσον αφορά το πρώτο ζήτημα είναι γεγονός ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας κλήθηκε να κρίνει και αποφάσεις οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορούσαν στο «πακέτο διάσωσης» της Ελλάδας αλλά και στη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού σταθερότητας για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στην Ευρώπη. Από την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας ενώ παρατίθεται μεγάλο μέρος των κειμένων, μέσα από τα οποία συντίθεται το επονομαζόμενο «πακέτο σωτηρίας» της Ελλάδας, δεν γίνεται αναφορά στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας αλλά ούτε διατυπώνεται ο παραμικρός προβληματισμός εάν μέσα από τα μέτρα για την Ελλάδα και την ίδρυση του Ταμείου επήλθε μια de facto τροποποίηση της συνθήκης. Όμως η συνέχιση της βασιζόμενης στη σταθερότητα Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, για την ανάγκη της οποίας επιστρατεύθηκε και ο προσωρινός μηχανισμός στήριξης της Ελλάδος, καθιστά αναγκαία την εκχώρηση οικονομικοπολιτικών αρμοδιοτήτων στην Ένωση. Η ενασχόληση του Συμβουλίου της Επικρατείας και με την ευρύτερη αυτή θεματική ήταν αναγκαία προκειμένου να επιλύσει το αμέσως επόμενο ζήτημα της κύρωσης του μνημονίου. Την πλειοψηφία δεν απασχόλησε επίσης το ζήτημα της τυχόν εκχώρησης αρμοδιότητας για τον προϋπολογισμό, που συνιστά ουσιώδες στοιχείο της δημοκρατικής δυνατότητας αυτοπροσδιορισμού στο συνταγματικό κράτος, ζήτημα το οποίο απασχόλησε κάποιες μειοψηφίες. Όσον αφορά το δεύτερο ουσιαστικό μέρος της απόφασης μια γενική παρατήρηση είναι ότι το Δικαστήριο ασκώντας έλεγχο συνταγματικότητας των μέτρων υπερέβη τα όριά του, χαρακτήρισε τους σκοπούς του νομοθέτη ως σκοπούς δημοσίου συμφέροντος, επιστράτευσε νέα επιχειρήματα στήριξης των σκοπών του νομοθέτη, περιήλθε σε αντιφάσεις όσον αφορά την έκταση του ελέγχου που όφειλε να ασκήσει. Από την άλλη πλευρά είναι γεγονός ότι με την εμφάνιση της αρχής της αναλογικότητας και την εφαρμογή της επί του ελέγχου των οικονομικών μέτρων εντατικοποιήθηκε ο δικαστικός έλεγχος, έτσι ώστε δύσκολα να μπορεί κανείς να υποστηρίζει σήμερα ότι είναι δυνατόν να περιορίζεται ο ακυρωτικός δικαστής σε αυτές τις περιπτώσεις σε έναν έλεγχο πρόδηλης αντισυνταγματικότητας.

“Το περιεχόμενο των εξεταζόμενων μέτρων του προτεινόμενου νομοσχεδίου παραβιάζει τις διατάξεις των άρθρων 2 παρ. 1, 4 παρ. 5, 20 παρ. 1, 21 παρ. 1 και 2, 22 παρ. 1 και 5, 25 παρ. 1 και 4, 88 παρ. 2 και 106 παρ. 1 του Συντάγματος, των άρθρων 6 της ΕΣΔΑ και 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου αυτής και του άρθρου 4 παρ. 1 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, ενώ και η διαδικασία ψήφισής του πάσχει από συνταγματική άποψη, ενόψει των άρθρων 60 παρ. 1, 72 παρ. 4, 73 παρ. 2, 74 παρ. 5 και ιδίως 76 παρ. 1 του Συντάγματος”

Με την απόφαση 668/2012, το Συμβούλιο της Επικρατείας επέλεξε την κοπή του γόρδιου δεσμού του ευρύτερου ζητήματος (της συνταγματικότητας του Μνημονίου) σε βάρος της ενδελεχούς διερεύνησης των επιμέρους ζητημάτων. Προέκρινε ως πυξίδα έναν, υπό νομική έννοια, κοινό νου, προσανατολισμένο στις ευρύτερες εκ του Μνημονίου, ή της ενδεχόμενης ακύρωσης του Μνημονίου, συνέπειες για την οικονομική, κοινωνική, πολιτική ζωή της χώρας αλλά και για τον ιδιωτικό βίο καθενός από τους πολίτες της. Διαβάζοντας την απόφαση, ο νομικός έχει την αίσθηση ότι γίνεται προσπάθεια απλοποίησης και όχι εμβάθυνσης, γενικών απαντήσεων στα τιθέμενα ζητήματα και όχι εξάντλησης του πυρήνα τους, δημιουργίας κλίματος ασφάλειας και όχι «μαθήματος» διοικητικού και συνταγματικού δικαίου, «απόκρουσης» μάλλον παρά αντιμετώπισης του «φαινομένου Μνημόνιο». Οι νομικές αποφάνσεις έχουν σαφήνεια αλλά όχι μεγάλη αναλυτικότητα, έτσι ώστε τελικά να μοιάζουν πιο απλές και μονοσήμαντες από όσο θα ανέμενε κανείς λόγω του θέματος να είναι.

Το Έκτακτο Ειδικό Τέλος Ηλεκτροδοτούμενων Δομημένων Επιφανειών δεν αποτελεί νέο πάγιο φόρο, αλλά έκτακτο μέτρο προς αντιμετώπιση ιδιαιτέρως σοβαρού, κατά την εκτίμηση του νομοθέτη, δημοσιονομικού προβλήματος. Προστιθέμενο στις έκτακτες φορολογίες που επιβλήθηκαν την τελευταία τριετία συνεπάγεται μεν αυξημένη φορολογική επιβάρυνση των πολιτών, όμως υπό τις δεδομένες συνθήκες συνιστά ανεκτό περιορισμό της περιουσίας (μειοψ.). Η ανάθεση της εισπράξεώς του σε μη κρατικά όργανα (ΔΕΗ και εναλλακτικοί πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας) δεν αντίκειται στην αρχή της διακρίσεως των εξουσιών, εφ’ όσον τα όργανα αυτά περιορίζονται στο έργο της απλής εισπράξεως βεβαιωμένων φόρων και δεν εξοπλίζονται περαιτέρω με μέσα αναγκαστικής εκτελέσεως (μειοψ.). Ωστόσο, η θεσπιζόμενη δυνατότητα της ΔΕΗ και των εναλλακτικών παρόχων να προβαίνουν σε διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος προς τον καταναλωτή συνιστά μη επιτρεπτή παρέμβαση του νομοθέτη σε όρους συνεστημένης σύμβασης, ενώ επίσης άγει σε αναίρεση της καθολικότητας της παροχής υπηρεσιών κοινωφελούς δικτύου για λόγο που δεν είναι συναφής με την εν λόγω παροχή και, ως εκ τούτου, αντίκειται στο Σύνταγμα (μειοψ.).