Η θέσπιση πληθυσμιακών κριτηρίων για την χορήγηση άδειας ίδρυσης φαρμακείου σε περιοχές όπου είναι δυνατή η ίδρυση νέων φαρμακείων συνιστά έναν περιορισμό της επαγγελματικής ελευθερίας και, ειδικότερα, του δικαιώματος πρόσβασης στο επάγγελμα του φαρμακοποιού που δεν αντίκειται ούτε στο άρθρο 5 παρ.1 Σ, ούτε στο δίκαιο της Ε.Ε., διότι επιβλήθηκε χάρη στην προστασία συνταγματικών αγαθών κατά τρόπο που δεν παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας.

Οι διατάξεις του π.δ. 457/1983, κατά το μέρος που απαιτούν τη συνδρομή ιδιαιτέρων προσόντων στο πρόσωπο όχι μόνο του Διευθυντή Σπουδών, αλλά και του ιδιοκτήτη ερασιτεχνικής σχολής χορού αντίκεινται στο άρθρο 5 παρ. 1 Συντ., καθότι εισάγουν δυσανάλογο περιορισμό της οικονομικής ελευθερίας κατά παράβαση της συνταγματικής αρχής της αναλογικότητας (μειοψ.). Το ζήτημα παραπέμπεται στην επταμελή σύνθεση του Τμήματος

Το «Οικονομικό Σύνταγμα» συνάγεται, κατά βάση, από τα άρθρα 5 και 106 του Συντάγματος, με τα οποία κατοχυρώνεται η οικονομική ελευθερία και η κρατική παρέμβαση στην οικονομία. Η σύγκρουση μεταξύ τους επιλύεται με βάση την έννοια του δημοσίου συμφέροντος, που αποτελεί όριο της οικονομικής ελευθερίας, αλλά και κριτήριο της συνταγματικότητας των περιορισμών της. Ο περιορισμός, όμως, της οικονομικής ελευθερίας πρέπει, επίσης, να σέβεται και την αρχή της αναλογικότητας και να μην θίγει την οικονομική ελευθερία στον πυρήνα της. Η νομολογία ελέγχει και διαπιστώνει τη συνδρομή του δημοσίου συμφέροντος. Λίγες φορές κρίθηκε ότι οι περιορισμοί της οικονομικής ελευθερίας δεν υπηρετούν σκοπό δημοσίου συμφέροντος. Ο «πραγματικός» έλεγχος των μέτρων παρέμβασης στην οικονομία ασκείται όταν η ρύθμιση που επελέγη τίθεται υπό την βάσανο της αρχής της αναλογικότητας. Ο δικαστής προβαίνει, πλέον, σε όλο και περισσότερο αναλυτικό και λεπτομερή έλεγχο της αναλογικότητας. Τα τελευταία χρόνια, και προφανώς υπό την πίεση του κοινοτικού δικαίου, αναπτύσσεται στα θέματα ελέγχου των μέτρων οικονομικής πολιτικής μια νομολογιακή τάση η οποία προτάσσει την

Η εξουσιοδότηση του άρθρου 10 παρ. 21 του ν. 2251/1994, η οποία αναφέρεται στη θέσπιση ρυθμίσεων-μέτρων προς αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων στη λειτουργία της συνταγματικώς κατοχυρωμένης οικονομίας της αγοράς και εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, δεν παραβιάζει τις διατάξεις των άρθρων 5 παρ. 1 και 106 παρ. 2 Σ., εφόσον μάλιστα ο περιορισμός της οικονομικής ελευθερίας των προμηθευτών δεν καθιστά, κατά την κοινή αντίληψη, αδύνατη ή ουσιωδώς δυσχερή την άσκηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας των αιτουσών τραπεζών. Νόμιμη η απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης με την οποία απαγορεύεται η αναγραφή ορισμένων γενικών όρων συναλλαγών (χρεώσεις εξόδων σε καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες και καταθετικούς λογαριασμούς) που είχαν κριθεί ως καταχρηστικοί με αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις επί αγωγών ενώσεων καταναλωτών, σε συμβάσεις που συνάπτουν τα πιστωτικά ιδρύματα με τους καταναλωτές.

Οι διατάξεις του άρθρου 10 του ν. 2323/1995, με τις οποίες καταλείπεται ευρεία διακριτική ευχέρεια στη Διοίκηση για τη χορήγηση αδειών υπεραγορών, αντίκειται στην ελευθερία ίδρυσης και εκμετάλλευσης εμπορικών καταστημάτων. Η υπαγωγή της σχετικής δραστηριότητας σε καθεστώς προηγούμενης αδείας είναι συνταγματικά ανεκτή, μόνον εάν η σχετική νομοθετική ρύθμιση δικαιολογείται από συγκεκριμένους λόγους δημοσίου συμφέροντος, καθορίζει σαφή και αντικειμενικού χαρακτήρα κριτήρια βάσει των οποίων ασκείται η αρμοδιότητα της Διοίκησης και κινείται εντός των ορίων που χαράσσει η συνταγματική αρχή της αναλογικότητας.

Δεν αντίκειται στην οικονομική ελευθερία η διάταξη του άρθρου 4 παρ. 3 του ν. 2328/1995, η οποία, κατ’ απόκλιση από το κοινό δίκαιο των ανωνύμων εταιρειών, ορίζει ότι τα διοικητικά πρόστιμα για παραβιάσεις της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας επιβάλλονται, από κοινού και σε ολόκληρο, όχι μόνο στην εταιρεία κάτοχο της άδειας τηλεοπτικού σταθμού, αλλά και σε όλους τους μετόχους που κατέχουν ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου μεγαλύτερο 2,5% (μειοψ.). Η ίδια διάταξη δεν αντίκειται ούτε προς την πρώτη εταιρική οδηγία 68/151/ΕΟΚ (μειοψ.). Ενόψει της διάστασης απόψεων, διατυπώνεται προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΚ.

Ο δικαστικός έλεγχος των μέτρων οικονομικής πολιτικής δεν είναι ανεξάρτητος από το οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον και, πιο συγκεκριμένα, από τις κρατούσες σε κάθε εποχή οικονομικο-πολιτικές αντιλήψεις. Σε μια πρώτη περίοδο, την «κρατοκεντρική» (1975-1990), η κρατούσα αντίληψη επιφυλάσσει στο κράτος κεντρικό ρόλο εντός του οικονομικού πεδίου. Το κρίσιμο νομολογιακό σώμα της περιόδου αυτής συγκροτούν αποφάσεις με τις οποίες ελέγχεται η συνταγματικότητα μέτρων έντονου κρατικού παρεμβατισμού. Με συμβατικό ορόσημο το 1990 εισερχόμαστε σε μια δεύτερη περίοδο, την «αγορακεντρική», με κύριο χαρακτηριστικό το «άνοιγμα» στην αγορά και τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Οι αποφάσεις με τις οποίες ελέγχεται η συνταγματικότητα των σχετικών μέτρων δίνουν το στίγμα στην περίοδο αυτή. Μια τρίτη περίοδος και ένα νέο οικονομικο-πολιτικό υπόδειγμα, «διορθωτικό» του προηγούμενου, έχουν αρχίσει να αναδύονται τα τελευταία χρόνια, μια εξέλιξη που φαίνεται πως αποτυπώνεται και στη νομολογία