Tag Archives: Οικουμενικότητα

Βιβλιοπαρουσίαση: Πέτρος Ι. Παραράς, Συνταγματικός πολιτισμός και δικαιώματα του ανθρώπου, Βιβλιοθήκη του Πολίτη, Αντ. Σάκκουλας: Αθήνα-Κομοτηνή 2011, σ. 234

Χριστίνα Ακριβοπούλου

Το αμφιλεγόμενο ζήτημα της οικουμενικότητας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κατανόησής τους στο πλαίσιο επιμέρους συνταγματικών πολιτισμών συνιστούν τους δυο κεντρικούς άξονες του τελευταίου βιβλίου του Πέτρου Παραρά. Η ανάλυσή του δείχνει να εκκινεί από δύο βασικές πολιτικές και φιλοσοφικές διαισθήσεις, που αφορούν στην τεράστια αξία, αλλά και την επισφαλή θέση των δικαιωμάτων στο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο της ύστερης νεοτερικότητας. Από τη μια πλευρά, τα δικαιώματα αναδεικνύονται ως κομβικής σημασίας απελευθερωτικές κατακτήσεις του σύγχρονου δημοκρατικού πολιτισμού, ιδιαιτέρα μετά την ιστορική τους συνάντηση με το συνταγματισμό. Ταυτόχρονα, όμως, οι αναλύσεις του συγγραφέα διαποτίζονται από μια ανησυχία σχετικά με τη λειτουργία τους ως πρόσχημα για τη συγκάλυψη μορφών αυθαίρετης εξουσιαστικής πολιτικής. Κατά την άποψή του, η σύγχρονη θεωρία των δικαιωμάτων συμβάλλει σε αυτή την αμφίδρομη λειτουργία, στο βαθμό που προσχωρεί αβασάνιστα στην ιδέα της οικουμενικότητας των δικαιωμάτων, αποδεχόμενη ακόμη και τη δυνατότητα της βίαιης επιβολής τους. Όρος για την υπέρβαση της πιο πάνω τάσης αποτελεί, κατά τον συγγραφέα, η ακριβής οριοθέτηση του πεδίου εφαρμογής των δικαιωμάτων έναντι του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των λαών και του σεβασμού της πολιτιστικής τους διαφορετικότητας. Μια οριοθέτηση που ο Λόγος περί οικουμενικότητας δεν επιχειρεί, διότι, εγκλωβισμένος σε ρομαντικές ουτοπίες, υποτιμά τη σημασία των ιδιαίτερων κοινωνικοπολιτικών προϋποθέσεων ανάπτυξης του συστήματος των βασικών ελευθεριών. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι ο Παραράς στο βιβλίο του ‘Συνταγματικός πολιτισμός και Δικαιώματα του Ανθρώπου’ αναλύει τα δικαιώματα ως συστατικά του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού, του ιδιαίτερου δηλαδή ιστορικού παραδείγματος που τα γέννησε και ανέδειξε ως κατηγορίες της ελευθερίας.

Η αδύνατη οικουμενικότητα των δικαιωμάτων του ανθρώπου

Πέτρος Ι. Παραράς

Ο καθηγητής Πέτρος Παραράς επισημαίνει ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου, όπως τα αντιλαμβάνεται η δυτική σκέψη, διακρίνονται για τον οικουμενικό τους χαρακτήρα, εφόσον ‘απευθύνονται’ σε όλους τους ανθρώπους, χωρίς διακρίσεις. Ωστόσο, τελικά, τα δικαιώματα του ανθρώπου δεν μπορούν να ισχύσουν για όλους, δηλαδή παγκοσμίως, διότι, πρώτον, επιβάλλουν να σεβόμαστε την ‘διαφορετικότητα’ του άλλου και, δεύτερον, απηχούν δυτική πολιτική φιλοσοφία και δυτικό (προεχόντως ευρωπαϊκό) πνευματικό πολιτισμό. Αφού εξετάσει ως παράδειγμα τον ‘Νόμο του Ισλάμ’, ο καθηγητής Παραράς καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, ο ‘οικουμενισμός’ (universalisme) των δικαιωμάτων του ανθρώπου μετατρέπεται, τελικά, σε ‘σχετικισμό’ (relativisme).