Χαράλαμπος Ανθόπουλος, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, ΕΑΠ
Η απόφαση του ΑΕΔ: λάμψεις και σκιές
Χαράλαμπος Ανθόπουλος, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, ΕΑΠ
Η απόφαση του ΑΕΔ για τους «Σπαρτιάτες» έχει θετικά και αρνητικά στοιχεία. Τα θετικά αφορούν την ερμηνεία του άρθρου 29§1 Συντ., τα αρνητικά τον τρόπο εφαρμογής του Κώδικα του ΑΕΔ (ΚΑΕΔ) στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Στις όμοιες μεταξύ τους αποφάσεις 9/10 του 2025 το ΑΕΔ έκρινε ως συνταγματική τη ρύθμιση του άρθρου 102 του ν.5019/2023 που εισήγαγε τον θεσμό του αποκλεισμού αντιδημοκρατικών κομμάτων από τις βουλευτικές εκλογές. Υιοθετώντας σχεδόν πλήρως την αιτιολογία της ιστορικής απόφασης 8/2023 του Α1 Τμήματος του Αρείου Πάγου (βλ. και τις αποφάσεις 95/2023 και 1/2024 του ιδίου Τμήματος), το ΑΕΔ απέδωσε ορθά το νόημα του άρθρου 29§1 Συντ. το οποίο κατοχυρώνει την ελευθερία των πολιτικών κομμάτων sub condicione, δηλαδή υπό τον όρο της εξυπηρέτησης της ελεύθερης λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος. Όπως αποφάνθηκε το ΑΕΔ «δεν νοείται δικαίωμα συμμετοχής πολιτικού κόμματος με σκοπό τη διάβρωση των αρχών της φιλελεύθερης δημοκρατίας μέσω ενεργειών οι οποίες εν τέλει αποσκοπούν στην κατάλυσή της».
Το ΑΕΔ στις αποφάσεις του αυτές, δικάζοντας ως Εκλογοδικείο (άρθρο 100§1 περ. α Συντ.) είχε να κρίνει ενστάσεις κατά της ανακήρυξης βουλευτών του κόμματος «Σπαρτιάτες» που εξελέγησαν στις βουλευτικές εκλογές της 25ης Ιουνίου 2023. Στις εκλογές αυτές το κόμμα «Σπαρτιάτες» δεν ήταν εκλόγιμο, με βάση το άρθρο 102 του ν.5019/2023, και το ίδιο ίσχυε κατ’ επέκταση και για τους υποψήφιους βουλευτές του. Κατάφερε όμως να ξεφύγει από τον έλεγχο του Α1 Τμήματος του Αρείου Πάγου στην απόφαση του 95/2023, αλλά μόνο προσωρινά, αφού στην απόφαση 1/2024 του ιδίου Τμήματος που αφορούσε τις ευρωεκλογές του 2024 διαπιστώθηκε το αρχήθεν υφιστάμενο κώλυμα εκλογιμότητάς του. Οι υποψήφιοι βουλευτές των «Σπαρτιατών» δεν είχαν κώλυμα εκλογιμότητας εν γένει, αλλά μόνο ως υποψήφιοι του συγκεκριμένου κόμματος, το οποίο δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία, κατά το άρθρο 29§1 Συντ. όπως αυτό εξειδικεύθηκε με το άρθρο 102 του ν.5019. Εξαιτίας τούτου, κανείς υποψήφιος βουλευτής των «Σπαρτιατών» δεν μπορούσε ούτε να ανακηρυχθεί ούτε να εκλεγεί. Συνεπώς στην περίπτωση αυτήν ήταν εφαρμοστέο το άρθρο 32§1 του Κώδικα ΑΕΔ το οποίο οδηγούσε αυτομάτως σε αναπληρωματικές εκλογές αφού το κώλυμα καταλάμβανε και τους αναπληρωματικούς βουλευτές και συνέτρεχαν και οι άλλες προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 53§2 Συντ. που κατοχυρώνει τον θεσμό των αναπληρωματικών εκλογών.
Αλλά ακόμη και υπό την εκδοχή που υιοθέτησε το ΑΕΔ, ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν ήταν εφαρμοστέο το άρθρο 32§1 ΚΑΕΔ για έλλειψη νόμιμων προσόντων, αλλά το άρθρο 32§§ 2,3 και 4 ΚΑΕΔ για εκλογική παράβαση περί την ενέργεια της εκλογής, επειδή υπήρξε υποτίθεται εξαπάτηση των εκλογέων των «Σπαρτιατών», η τελική του κρίση ότι η εκλογή ήταν άκυρη αλλά οι κενωθείσες έδρες πρέπει να παραμείνουν κενές, είναι ταυτολογική αυτή η κρίση και εσωτερικά αντιφατική. Διότι, αφ’ης στιγμής το Δικαστήριο κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 32§2 ΚΑΕΔ αποφάνθηκε άκυρη την εκλογή των βουλευτών των «Σπαρτιατών», αποδέχθηκε ταυτόχρονα και ότι το τελικό αποτέλεσμα της ψηφοφορίας δεν θα ήταν το ίδιο χωρίς τη συμμετοχή των «Σπαρτιατών» στην εκλογική διαδικασία. Και το ίδιο θα ίσχυε, αν το ΑΕΔ, πάλι κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 32§2 ΚΑΕΔ ακύρωνε την εκλογή λόγω παράνομης ανακήρυξης του συνδυασμού των «Σπαρτιατών».
Κατά ταύτα, η ακύρωση της εκλογής των τριών βουλευτών των «Σπαρτιατών», ανεξαρτήτως της νομικής βάσης της συνεπάγεται την υποχρεωτική διεξαγωγή αναπληρωματικών εκλογών κατά το άρθρο 53§2 Συντ., και τα πολιτικά όργανα του Κράτους οφείλουν να ενεργήσουν για τα περαιτέρω.
