Οι «δίδυμοι» νόμοι 3863 και 3865/2010 συνιστούν μια πολυεπίπεδη παρέμβαση στο ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό σύστημα που, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο και την κατεύθυνσή της, δικαίως φέρει τον τίτλο «μεταρρύθμιση». Βεβαίως, πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που επικαθορίζεται από την κυρίαρχη δημοσιονομική σκοπιμότητα και τη διαπερνά μια πολύ απλή λογική: αύξηση των εισφορών και των επιβαρύνσεων για ασφαλισμένους και συνταξιούχους με παράλληλη μείωση των παροχών και ευρύτερα των δαπανών των φορέων. Τα ζητήματα συμβατότητας της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης με το Σύνταγμα και το διεθνές δίκαιο θα απασχολήσουν σοβαρά τη νομολογία, ενόψει και των αρχών που διαμορφώθηκαν με την απόφαση ΣτΕ (Ολ.) 668/2012. Πέραν της δυνατότητας να διαπιστωθεί ευθέως η επί της ουσίας αντισυνταγματικότητα επιμέρους μέτρων, η απόφαση φαίνεται πως αναδεικνύει και διαδικαστικού χαρακτήρα δεσμεύσεις του νομοθέτη, δηλαδή ιδίως την υποχρέωση τεκμηριωμένης με μελέτες και συνθετικής, ενόψει της σωρευτικής επίδρασης τους, αιτιολόγησης των μέτρων που λαμβάνει.