Category Archives: ΜΕΛΕΤΕΣ – ΑΡΘΡΑ

Τα βαλλόμενα κοινωνικά δικαιώματα και η σύγχρονη έννοια της κοινωνικής δημοκρατίας κατά τον Αριστόβουλο Μάνεση

Αναστασία Πούλου, Διδάκτορας Νομικής Σχολής Χαϊδελβέργης, Σπουδάστρια Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών

Κατά τον Αριστόβουλο Μάνεση η πολιτική δημοκρατία δεν μπορεί να επιβιώσει παρά μόνον εάν προωθηθεί σε κοινωνική δημοκρατία. Στην κοινωνική δημοκρατία παύει όχι μόνο η πολιτική αλλά και η οικονομικοκοινωνική κυριαρχία των λίγων έναντι των πολλών και ο λαός καθίσταται ουσιαστικά κυρίαρχος. Η δε κοινωνική δημοκρατία, διευκρινίζει «δεν έρχεται καταλύσαι, αλλά πληρώσαι» την πολιτική δημοκρατία: δεν αποτελεί δηλαδή άρνηση, αλλά διαλεκτική «υπέρβαση» του διλήμματος «ελευθερία ή ισότητα» και εν τέλει σύνθεση των δύο αυτών αξιών. Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στη σταχυολόγηση και ανάλυση των κυριότερων θέσεων του Μάνεση για τα κοινωνικά δικαιώματα και την κοινωνική δημοκρατία, με απώτερο στόχο την εξέταση των σημερινών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα κοινωνικά δικαιώματα υπό την οπτική της σκέψης του κορυφαίου αυτού συνταγματολόγου.

Τα ατομικά δικαιώματα και ο νέος εγγυητισμός στη σκέψη του Αριστόβουλου Μάνεση

Ελισώ Γ. Αναστασιάδου, Ειδική Επιστήμονας του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών Α.Π.Θ., Δ.Ν., ΣΕΠ ΕΑΠ

Η παρούσα μελέτη επιδιώκει να αναδείξει τη διαχρονική αξία της σκέψης του Αριστόβουλου Μάνεση στον διάλογο περί προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων. Ορισμένες κεντρικές ιδέες στο έργο του Μάνεση, όπως η υποχρέωση του κράτους να προστατεύει θετικά τα ατομικά δικαιώματα, τα θεσμικά στοιχεία και ο πολιτικός χαρακτήρας συγκεκριμένων δικαιωμάτων, η σχετικότητα της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων, η πολυφωνία στην εκπαίδευση, οι διδασκόμενοι ως αυτοτελείς φορείς της εκπαιδευτικής ελευθερίας και το αίτημα σεβασμού της θρησκευτικής συνείδησης στην εκπαιδευτική διαδικασία, είναι επίκαιρες όσο ποτέ. Ο Αριστόβουλος Μάνεσης, υιοθετώντας έναν νομικό θετικισμό εμπλουτισμένο με κοινωνιολογικό στοχασμό, προτάσσοντας τον διαρκή αναπροσδιορισμό των ατομικών δικαιωμάτων και υποστηρίζοντας ότι η «πολιτική ελευθερία» προϋποθέτει τη σύνθεση ελευθερίας και ισότητας, επιτυγχάνει να τροφοδοτεί, με τη σκέψη του, τα σύγχρονα ρεύματα της θεωρίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Το αντιπροσωπευτικό σύστημα στη σκέψη του Αριστόβουλου Μάνεση και το αίτημα διεύρυνσης της δημοκρατικής του νομιμοποίησης

Χαράλαμπος Κουρουνδής, Διδάκτορας Νομικής ΑΠΘ, Μεταδιδακτορικός ερευνητής, ΣΕΠ ΕΑΠ

Η προσέγγιση του αντιπροσωπευτικού συστήματος από τον Αριστόβουλο Μάνεση δεν αποτελεί απλώς μια ιστορική συμβολή στο Συνταγματικό Δίκαιο. Η μέριμνά του για την κατά το δυνατόν ουσιαστικότερη και γνησιότερη αντιπροσώπευση των αντιπροσωπευομένων από τους αντιπροσώπους τους με κριτήριο τη μέγιστη δυνατή κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας, διατηρεί την προωθητική της δύναμη και στις μέρες μας. Το παρόν κείμενο εντάσσει τη σκέψη του Μάνεση στο ιστορικό, πολιτικό και νομικό περιβάλλον στο οποίο αναπτύχθηκε για να αναδείξει τη διαχρονική σημασία της και να τη συνδέσει με τη σύγχρονη συζήτηση για τη δημοκρατική.

Ο ευρωπαϊκός συνταγματισμός εν μέσω δικαιοδοτικών εγγυήσεων και αναστολών: Ο ρόλος των κρατικών και των διαιτητικών δικαστηρίων

Κυριάκος Π. Παπανικολάου, Λέκτωρ Δημοσίου Δικαίου της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω

Η βουλησιοκρατική πρόσληψη του Συντάγματος προϋποθέτει τη συγκρότηση του λαού ως συλλογικού υποκειμένου. Η προϋποτιθέμενη πολιτική ενότητα έχει διέλθει διάφορες φάσεις εντός της συνταγματικής θεωρίας (καταγωγικές και πολιτισμικές θεωρήσεις) και, στην ωριμότερη εκδοχή της, βασίζεται στην ίδια τη βούληση ενότητας, που προβάλλεται στο κοινώς πρακτέο για όλους. Διακρίνεται η ενδοστρεφής βούληση της πολιτικής ενότητας ως… Read More »

Λιτότητα και κοινωνικά δικαιώματα. Μια συγκρουσιακή σχέση.

Γιώργος Σταυρόπουλος, Επίτιμος Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Τα κοινωνικά δικαιώματα εντάχθηκαν κάπως αργά στον κατάλογο των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Προηγήθηκε εύλογα η προστασία των αμυντικής φύσης ατομικών δικαιωμάτων έναντι των κρατικών προσβολών όπως και η κατοχύρωση, βέβαια, των πολιτικών δικαιωμάτων που είναι αναγκαία για τη λειτουργία των δημοκρατικών πολιτευμάτων. Τα κοινωνικά όμως δικαιώματα είναι εξίσου σημαντικά, καθώς αποβλέπουν στην προστασία κυρίως των… Read More »

H έκτακτη ανάγκη ως η νέα legitimitas: Προκαταρκτικές σκέψεις για μια διεπιστημονική προσέγγιση του ευρωπαϊκού δικαίου

Αντώνης Μεταξάς, Επίκουρος Καθηγητής, ΕΚΠΑ, Επισκέπτης Καθηγητής TU Berlin

-Η Επιστήμη του Ευρωπαϊκού Δικαίου, διαπνεόμενη από την αίσθηση μιας απατηλής αυτάρκειας, αδιάφορη προς τις αναλύσεις και τις διερωτήσεις των λοιπών ανθρωπιστικών επιστημών (Geisteswissenschaften), αλλά και προς το συστηματικό διάλογο με αυτές, είναι εκ των πραγμάτων καταδικασμένη σε μια παραλυτική στασιμότητα, με απομειωμένη την όποια της αναλυτική ευκρίνεια και μεθοδολογική συνοχή. – Βασική προσδοκώμενη συνεισφορά… Read More »

Molla Sali (ΕΔΔΑ): Η “βελούδινη καταδίκη” της Ελλάδας για την εφαρμογή της σαρία στις κληρονομικές διαφορές Ελλήνων μουσουλμάνων

Αριστείδης Γ. Ασκητής, Δικηγόρος Θεσσαλονίκης ΜΔΕ Δημοσίου Δικαίου

Εισαγωγή Με την απόφαση-σταθμό του ΕΔΔΑ Molla Sali ήχθη για πρώτη φορά ενώπιον του δικαστηρίου το ζήτημα της υποχρεωτικής εφαρμογής της σαρία επί των κληρονομικών διαφορών των Ελλήνων μουσουλμάνων της Δ. Θράκης. Βάσει της πάγιας -μέχρι και σήμερα- νομολογίας του Πολιτικού Τμήματος του ΑΠ αποκλειστικά εφαρμοστέο δίκαιο για τις κληρονομικές διαφορές των Ελλήνων Μουσουλμάνων που… Read More »

Η θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους σε μια πλουραλιστική (και πολυπολιτισμική) κοινωνία

Αντώνης Μανιτάκης, Ομ. Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Στο κείμενο αυτό, με αφετηρία και κύριο άξονα τις σχέσεις  της ελληνο-ορθόδοξης Εκκλησίας με το Κράτος και το ‘Εθνος, εξετάζεται παρεμπιπτόντως και η σχέση της «πνευματικής – κανονικής» δικαιοταξίας με την «κοσμική| ή κρατική. Υποστηρίζεται τέλος ότι η ελληνο-ορθόδοξη θρησκευτική παράδοση και λατρεία  οφείλει, ως βασική συνιστώσα της ελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας, να συνυπάρχει και να… Read More »

Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος στην σκέψη και το λόγο του Γιώργου Παπαδημητρίου

Μιχάλης Πικραμένος, Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, Αναπληρωτής Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ

1. Από το πλούσιο έργο του καθηγητή Γιώργου Παπαδημητρίου στο πεδίο του Συνταγματικού Δικαίου επέλεξα να παρουσιάσω και να αναδείξω την εξαιρετικά σημαντική συμβολή του στο πεδίο των θεμελιωδών αρχών του πολιτεύματος. Το ισχύον Σύνταγμα διακηρύσσει πανηγυρικά στο άρθρο 1 παρ. 1 ότι το πολίτευμα της χώρας είναι προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία, στο άρθρο 26 καθιερώνει… Read More »

Το δικαίωμα ακρόασης στη δίκη του απολυμένου από τη δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 αρεοπαγίτη Αντωνίου Φλώρου στο Συμβούλιο της Επικρατείας: Μία ερμηνευτική προσέγγιση της ΟλΣτΕ 503/1969 υπό το φως των απόρρητων μειοψηφιών.

Θεοδώρα Ντάλλη, Δικηγόρος στον Α.Π., ΜΔΕ στο δημόσιο δίκαιο στις Νομικές Σχολές Πανεπιστημίων Αθηνών και Μπορντώ, Υπ. Δ.Ν.

Η μελέτη προσεγγίζει την απορριπτική απόφαση  του Συμβουλίου της Επικρατείας στην υπόθεση του απολυμένου από τη δικτατορία των συνταγματαρχών αρεοπαγίτη Αντωνίου Φλώρου (ΟλΣτΕ 503/1969), σε σχέση με το δικαίωμα ακρόασης, υπό το φως των μειοψηφιών που καταγράφονται επί του συγκεκριμένου θέματος στα απόρρητα Πρακτικά Διασκέψεως της 28ης Φεβρουαρίου και 1ης Μαρτίου 1969 (ΟλΣτΕ 503/12.3.1969) και… Read More »