Georges Karavokyris, L’autonomie de la personne en droit public français, Bruylant 2013, 715 σελ.

Η διατριβή εστιάζει στην θεμελιώδη, για τη νεωτερική αλλά και τη σύγχρονη φιλοσοφική-νομική σκέψη, έννοια της αυτονομίας, από τη σκοπιά της σύνθετης σχέσης ανάμεσα στη βούληση και τον ορθό λόγο. Η σήμανση της αυτονομίας αποδεικνύεται καθοριστική για το δημόσιο δίκαιο, τόσο στο χώρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσο και σε ό,τι αφορά τον πολιτειακό αυτοπροσδιορισμό.

Στο πρώτο μέρος της διατριβής προκρίνεται μια συγκεκριμένη ερμηνεία της νεωτερικότητας, όπου η αυτονομία ορίζεται ως η εθελούσια υποταγή στο νόμο και όχι ως μια απρόσκοπτη ελευθερία, εγωιστική και αφελώς ατομιστική. Με βάση αυτή την ερμηνεία, η μελέτη επισημαίνει μια επίκαιρη αλλαγή παραδείγματος. Αυτήν φέρει η σύγχρονη σήμανση της αυτονομίας, η οποία εγγράφει υποχρεωτικά το υποκείμενο στη σύμβαση του Κοινωνικού Συμβολαίου. Η αυτονομία δεν αποτελεί πλέον επιλογή του ατόμου, με άξονα την εκούσια συμμόρφωσή του στο Νόμο, αλλά μια δεσμευτική νόρμα που με πρόφαση τον ορθό λόγο αστυνομεύει τη βούλησή του. Ενώ στους νεωτερικούς στοχαστές η ένταξη στην Πολιτεία και η ελευθερία του ατόμου καταξιώνεται από το κυριαρχικό δικαίωμά του να την αρνηθεί, στους σύγχρονους η συμμετοχή στην κοινότητα είναι μια αναντίρρητη νομική και ηθική υποχρέωση.

Η μετάβαση από τη βουλησιαρχία των μοντέρνων στην ορθολογικότητα των σύγχρονων δεν έχει, όμως, μόνο φιλοσοφικό ενδιαφέρον. Αντιθέτως, μπορεί πειστικά να εξηγήσει τις μεταμορφώσεις στη σκέψη και την πρακτική του ίδιου του δημοσίου δικαίου, του οποίου οι νεωτερικές κατηγορίες (κυριαρχία, δημοκρατία, ελευθερία) αναπροσδιορίζονται. Έτσι, στο δεύτερο μέρος της διατριβής εξετάζονται οι νομικές συνέπειες της υπεροχής του Λόγου έναντι της Βούλησης στην 5η Γαλλική Δημοκρατία, τόσο στις θεσμικές εκφάνσεις του Κράτους Δικαίου (Κρίση του νόμου, Συνταγματική Δημοκρατία, Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Διοικητική δράση) όσο και στο κάθε άλλο παρά ξεκάθαρο πεδίο των Δικαιωμάτων (ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ατομική ελευθερία).

Σε ό,τι αφορά του θεσμούς της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας, η μελέτη αναδεικνύει τη μετάβαση στο Κράτος Δικαίου και την αναπόφευκτη, ίσως, απώλεια σε δημοκρατική νομιμοποίηση. Η επιμονή στον ορθό λόγο και η καχυποψία απέναντι στην πολιτική βούληση μεταφράζονται θεσμικά στην ισχυρή προσωποποίηση του πολιτεύματος (με κυρίαρχη εν προκειμένω τη «φρόνιμη» φιγούρα του Προέδρου της Δημοκρατίας), τη θεραπεία της «γενικής βούλησης» του νόμου από τη «σοφή» συνταγματική δικαιοσύνη, τον ραγδαίο «εξορθολογισμό» της κοινοβουλευτικής παραγωγής του νόμου και την κανονιστικά γόνιμη αναγνώριση της τεχνικής αρμοδιότητας της διοίκησης.

Από την άλλη, στο πεδίο των δικαιωμάτων εξετάζεται η θολή, λόγω της σύγκρουσης ανάμεσα σε πατερναλιστές και ελευθεριακούς, νομολογιακά και νομοθετικά αντίληψη περί προσωπικής αυτονομίας, με έμφαση αφενός στη

αμφιλεγόμενη ελευθερία –σωματικής- αυτοδιάθεσης του υποκειμένου και αφετέρου στην ελευθερία του να υλοποιεί το σχέδιο ζωής του και να εκφράζει τις πεποιθήσεις του (ελευθερία της έκφρασης, θρησκευτική ελευθερία). Πιο συγκεκριμένα, η προσωπική αυτονομία δοκιμάζεται από τη σύγχρονη εμβέλεια της ασαφούς αρχής της αξίας του ανθρώπου.