Αντώνης Μανιτάκης, Ομότιμος καθηγητής του Α.Π.Θ., Επικεφαλής του επιστημονικού συμβουλίου
της Νομικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας
Δική μου είναι η ζωή και ό,τι θέλω την κάνω. Εγώ την ορίζω, την διαφεντεύω και την ζώ, όπως επιθυμώ και μου επιβάλλει η συνείδησή μου. Είμαι ελεύθερος να την καταστρέψω χρησιμοποιώντας ναρκωτικά και άλλες επιβλαβείς ουσίες, ακόμη και να αυτοκτονήσω. Ως κύριος της ζωής και της υγείας μου, δικαιούμαι να αρνούμαι τη θεραπεία που δεν εγκρίνω και να μη δέχομαι επεμβάσεις στη σωματική και ψυχική μου ακεραιότητα, όπως μεταγγίσεις αίματος, εμβόλια, χειρουργικές επεμβάσεις κλπ. αν δεν συναινέσω.
Αυτά περίπου θα ήθελαν να πούνε, αν γνώριζαν συνταγματικό δίκαιο και είχαν κάποια επαφή με το Σύνταγμα, όσοι αρνούνται σήμερα να εμβολιαστούν αναζητώντας συνταγματικά επιχειρήματα.
Είναι προφανές ότι η συχνή-πυκνή επίκληση του Συντάγματος είναι στις περιπτώσεις αυτές προσχηματική. Άλλοι είναι οι λόγοι, βέβαια, που το επικαλούνται. Συνειδησιακοί, κοινωνικοί, ψυχολογικοί και ανθρωπολογικοί. Γι΄ αυτό και πιστεύω ότι είναι μάταιο να προσπαθεί κανείς να τους πείσει ή να τους μεταπείσει με λογικά ή νομικά επιχειρήματα. Είναι ταμπουρωμένοι πίσω από την ρήση ‘ού με πείσεις κ΄ αν με πείσεις’.
Διότι, αν ήταν διατεθειμένοι να αλλάξουν γνώμη και ήθελαν πράγματι να μεταπειστούν και να ακούσουν τους ειδικούς, την επιστήμη, την κοινή λογική και τη σχετική νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, και των Εθνικών δικαστηρίων άλλων Ευρωπαϊκών χωρών, τότε θα διαπίστωναν ότι ο συνταγματικός ισχυρισμός τους είναι παντελώς ελλιπής και εσφαλμένος.
Ναι μεν το Σύνταγμα και οι διεθνείς συμβάσεις αναγνωρίζουν ρητά το δικαίωμα του καθένα στη ζωή του. Παράλληλα, όμως, επιτρέπουν στο κράτος να περιορίζει με νόμο ορισμένες ελευθερίες, όταν η άσκησή τους βλάπτει τα δικαιώματα των άλλων, όπως είναι η ζωή και η υγεία τους. Η ζωή στο Σύνταγμα δεν προστατεύεται μόνον ως δικαίωμα αλλά και ως ύψιστης σημασίας συλλογικό αγαθό, ως αξία (άρθρο 5 παρ. 2 και 5Σ και 1παρ.2Σ). Το κράτος οφείλει άλλωστε να φροντίζει για τη δημόσια υγεία και την κοινωνική ασφάλισή(άρθρο 21 παρ. 3Σ).
Η Πολιτεία νομιμοποιείται άρα να περιορίσει ή να βλάψει με νόμο ένα δικαίωμα, όπως το δικαίωμα στη σωματική και ψυχική ακεραιότητα, όταν η προσβολή – εδώ ο υποχρεωτικός εμβολιασμός των αρνητών- είναι αναγκαία και επιβεβλημένη για την προστασία του δικαιώματος στη ζωή των άλλων ή της δημόσιας υγείας και της ζωής του κοινωνικού συνόλου. Δεν νομιμοποιείσαι να απαιτείς τον σεβασμό δικαιώματός σου από τους άλλους, όταν εσύ δεν σέβεσαι το αντίστοιχο δικαίωμα των άλλων.
Υπάρχουν όμως και συνταγματολογούντες, υποστηρικτές των αρνητών, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι το πρόσφατο μέτρο είναι αντισυνταγματικό, όχι γιατί είναι υποχρεωτικό, αλλά διότι επιβάλλει σε όσους αρνούνται να εμβολιαστούν πρόστιμα των 100 ευρώ. Θίγονται, έτσι, λένε, οι χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι και συνταξιούχοι των 450 ευρώ και οι άποροι. Προσβάλλεται η αρχή της ισότητας, διότι εισάγεται ίση τυπικά μεταχείριση σε άνισες, ουσιαστικά, εισοδηματικά και κοινωνικά, καταστάσεις.
Πράγματι, το πρόστιμο θίγει την αξιοπρεπή διαβίωση ορισμένων ανθρώπων. Όχι όμως αδικαιολόγητα ούτε υπέρμετρα ούτε δυσανάλογα βλαπτικά, ενόψει του θεμιτού σκοπού της ανοσίας που επιδιώκεται, της επιτακτικής ανάγκης διάσωσης της ζωής εκατοντάδων ανθρώπων και της προστασίας της υγείας μερικών ακόμη χιλιάδων. Φαίνεται μάλιστα να είναι το ηπιότερο δυνατό και πάντως πολύ ηπιότερο από άλλα μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν και έχουν επιβάλλει άλλες χώρες της Ευρώπης.
Εξάλλου, και αυτό είναι ένα τυπικό αλλά βασικό επιχείρημα, το πρόστιμο είναι πάντα ενιαίο για όλους τους παραβάτες, ανεξάρτητα από τα εισοδήματά τους, είτε οδηγούν Mercedes είτε Fiat 500.
Τέλος, το μέτρο λαμβάνεται αφού είχαν εξαντληθεί όλες οι προσπάθειες πειθαναγκασμού. Η στρατηγική του προαιρετικού εμβολιασμού και της πειθούς που εφαρμόστηκε με συνέπεια και ενίοτε καθ΄ υπερβολή, είχαν πιά εξαντλήσει την αποτελεσματικότητά τους. Δεν απέμενε άλλη λύση από έναν ήπιο εξαναγκασμό.
Άλλωστε, όσοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να πληρώσουν το πρόστιμο μπορούν κάλλιστα να υποστούν τον εμβολιασμό, με μηδαμινή θυσία της τιμής και της προσωπικής τους αξιοπρέπειας, επειδή άλλαξαν γνώμη. Για τη σωτηρία τόσο της δικής τους ψυχής, όσο και της ζωής και υγείας των άλλων.
Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της Κυριακής 5 Δεκεμβρίου 2021
